De president en de dictator schieten beiden in de lach. “Deze vraag is belachelijk”, zegt Nayib Bukele, de autocratische leider van El Salvador, maandag tegen de pers in het Witte Huis. “Moet ik een terrorist de Verenigde Staten in smokkelen?” Naast hem grijnst Donald Trump. “Dat zouden zij geweldig vinden”, reageert de Amerikaanse president, wijzend naar de journalisten. “Dit zijn zieke mensen.”

Trump en Bukele zijn in korte tijd elkaars steunpilaren geworden. Afgelopen weken betaalden de VS miljoenen dollars om migranten, zonder aanklacht of proces, te mogen deporteren naar een zwaarbeveiligde terreurgevangenis in diens Centraal-Amerikaanse land. Maandag bracht Bukele – naar eigen zeggen “de coolste dictator ter wereld” – zijn eerste bezoek aan Washington.

De vraag die beide mannen zo vermaakt: wat gaan zij doen om de 29-jarige migrant Kilmar Abrego Garcia, per vergissing gedeporteerd, terug te halen naar de VS? Niets, luidt hun gezamenlijke antwoord.

Trump brengt daarmee zijn steeds verder oplopende confrontatie met de Amerikaanse rechtsstaat in een stroomversnelling. De rechtsorde dreigt te scheuren. Want dit besluit, lachend verkondigd, druist direct in tegen een bevel van zijn eigen Hooggerechtshof.

Administratieve fout

“Hoe lang moet ik deze vraag blijven beantwoorden?”, sneert Trump, als een journalist maandag doorvraagt. “Waarom zeg jij niet: wat geweldig dat wij criminelen buiten ons land houden.”

De president raakt zo gelijk aan de crux. Abrego Garcia werd nooit van een misdrijf beschuldigd. De jonge vader is getrouwd met een Amerikaanse, verkeerde legaal in de VS. En toch.

Sinds Trumps aantreden als president, op 20 januari van dit jaar, worden door heel de VS migranten gearresteerd en gedeporteerd naar de Salvadoraanse Cecot-gevangenis – berucht wegens marteling – omdat zij volgens justitie “terroristen” of bendeleden zijn. Bewijs wordt zelden aangedragen. Kledingstukken of tatoeages blijken vaak aanwijzing genoeg. Familieleden, advocaten en hulpverleners krijgen nadien met hen geen contact.

Abrego Garcia werd het gezicht van Trumps buitenwettelijke deportatiebeleid. Zijn zaak is uitzonderlijk. De overheid gaf toe dat de deportatie van deze staalwerker uit Maryland berust op “een administratieve fout”. Maar alsnog weigert de staat hem te repatriëren.

Repatriëren kán niet, beweren Trump en zijn kabinetsleden. Abrego Garcia bevindt zich nu immers in El Salvador, buiten de Amerikaanse jurisdictie. Vergissing of niet, herstel zou onmogelijk zijn. Maar het Hooggerechtshof noemt die redenering “simpelweg verkeerd”.

De vrouw van Kilmar Abrego Garcia, Jennifer Vasquez Sura, pleit voor de terugkeer van haar man.Reuters

Vicieuze cirkel

“Dit argument van de overheid zou betekenen dat zij elke persoon kan deporteren en opsluiten,” aldus het Hof vorige week, “onder wie Amerikaanse burgers, zonder juridische consequenties.”

De opperrechters onderschrijven een bevel van een lagere rechter om Abrego Garcia’s terugkeer te “faciliteren”. De migrant zou dezelfde behandeling verdienen als wanneer hij “niet abusievelijk naar El Salvador was gezonden”. Ook dient de regering de rechtbank op de hoogte te houden van daartoe genomen stappen.

Het Hooggerechtshof is de belangrijkste rechtsinstantie van de VS. Het woord van de Supreme Court is, vrij letterlijk, wet. Maar de Trump-regering draalt. Stappen blijven uit. Trump en zijn kabinetsleden scheppen twijfel over de geldigheid van het besluit van het hof.

“Geen rechtbank heeft het recht om het Amerikaanse buitenlandbeleid te bepalen”, reageert Marco Rubio, minister van Buitenlandse Zaken. “Zo simpel is het.”

Justitieminister Pam Bondi hangt intussen met haar vergrootglas boven het woord “faciliteren”. Dat zou volgens haar hooguit betekenen dat de VS “een vliegtuig” regelen, meer niet. “Het is aan El Salvador of ze hem willen terugsturen.”

Tegen die achtergrond brengt president Bukele maandag zijn bezoek aan Washington. Naast elkaar in het Oval Office creëren Trump en hij hun eigen vicieuze cirkel. De VS kunnen niets ondernemen, beweert Trump. En Bukele zegt over El Salvador hetzelfde. “Ik heb de macht niet om hem terug te brengen”, lacht de autocraat. “Moet ik hem de VS binnen smokkelen? Dat ga ik natuurlijk niet doen.”

Justitieminister Pam Bondi bij de ontmoeting tussen Trump en Bukele.Getty Images

Ook staatsburgers?

De Amerikaanse rechtsorde piept en kraakt. Dit juridische gevecht rond de deportaties is verre van voorbij. De zaak rond Abrego Garcia vormt een eerste lakmoesproef. Het Hooggerechtshof zou kunnen besluiten zijn bevel aan Trump bij de volgende ronde strenger te verwoorden. Als “faciliteren” straks letterlijk “terughalen” wordt – wat doet de president dan?

Binnenkort zal het hof vermoedelijk ook een overkoepelende uitspraak doen over de legaliteit van dit soort uitzettingen naar El Salvador, die Trump verantwoordt met een eeuwenoude oorlogswet. De vraag is of dat laatste mag, zonder hoorzitting of veroordeling, óók in gevallen die niet gelden als “administratieve fout”.

Tot die tijd houdt Bukele de deur wagenwijd open. De autocraat biedt Trump een route om zijn deportatieplannen uit te voeren zonder – wat beiden zien als – rechtstatelijke beslommeringen. Als migranten zonder proces kunnen worden uitgezet, en die uitzetting vervolgens niet meer ongedaan gemaakt kan worden, verwerft Trump feitelijk het alleenrecht om te bepalen wie er in zijn land mag blijven of niet.

De president zinspeelt er maandag zelfs op om deze kunstgreep toe te passen op Amerikaanse staatsburgers. “Als het een hier geboren crimineel is, heb ik daar geen probleem mee”, zegt Trump over deportaties naar El Salvador. “We bestuderen de wetten nu. Pam onderzoekt dit. Als we het kunnen, dan is dat goed.”

Trump heeft Bukele alvast gevraagd om extra gevangenissen te bouwen.