“We zitten op een kruispunt, dicht bij een recessie. Al maak ik me zorgen om iets wat erger is dan een recessie als het niet goed wordt aangepakt.” Aan Ray Dalio is duidelijk geen mooiprater verloren gegaan. De oprichter en beheerder van Bridgewater Associates schetst een somber beeld van de (nabije) toekomst tijdens een interview op de Amerikaanse televisiezender NBC.

“Een recessie bestaat uit twee negatieve kwartalen van het bbp”, zegt Dalio. “Die dingen hebben we altijd. We hebben iets dat veel ingrijpender is. Dit gaat om een ineenstorting van de monetaire orde.”

Dalio’s uitspraken krijgen aandacht omdat hij eind 2007 de financiële crisis op Wall Street voorspelde. Hij kreeg geen gehoor en speculeerde dan maar tegen de rampspoed die zou volgen. De beurzen crashten terwijl Bridgewater Associates’ portefeuille een rendement van 9,5 procent haalde.

Sindsdien - en ook gewoon omdat zijn hedge fund het grootste van de wereld is - wordt er geluisterd naar Dalio. Die rol laat hij zich graag welgevallen, in dagelijkse inzichten en boeken. Over anderhalve maand ligt er een nieuwe worp, over de opeenvolging van verschillende (economische) wereldordes. Dat Dalio net nu in een televisiestudio opduikt met uitspraken over het uiteenvallen van de economische wereldorde, is dus niet toevallig.

Alarmsignalen

En toch zou het al te voorbarig zijn om zijn passage louter weg te zetten als promopraat voor zijn boek. Hij is geen roeper in de woestijn, om te beginnen. Net maandag waarschuwde ook het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in een blogpost dat de instabiele situatie op de beurzen kan wegen op “het bredere financiële systeem en de reële economie”.

“Dalio laat ook gewoon een aantal van de juiste alarmsignalen afgaan”, zegt professor economische geschiedenis Erik Buyst (KU Leuven). Bijvoorbeeld door te wijzen op de grote overheidsschuld die de Amerikaanse overheid, net als vele Europese, met zich meesleept.

“Noem dat gerust een uiting van nalatigheid en gemakzucht”, zegt Buyst. “Vooral omdat de economie van het land tot enkele weken geleden gewoon groeide: dan moet je net maken dat het begrotingstekort zo klein mogelijk is. Zo houd je buskruit over om te verschieten en de economie te ondersteunen als er dan toch een recessie uitbreekt”, zegt Buyst.

Dat gebeurde dus niet. In combinatie met een slinkend vertrouwen van beleggers in de dollar als reservemunt ontstaat iets dat weleens omschreven kan worden als het ineenstorten van de huidige monetaire orde. Sinds de aankondiging van de ‘wederzijdse tarieven’ daalt de dollar in waarde en verkopen beleggers Amerikaanse staatsobligaties. Dat was pakweg tien jaar geleden totaal ondenkbaar.

Bubbel barst

Voor Dalio zijn zulke zaken tekenend voor de teloorgang van het Amerikaanse (economische) rijk. Daarvoor boogt hij zich op de studie van voorgaande wereldordes. Wie hun geschiedenis simplificeert, komt altijd op hetzelfde patroon uit, meent Dalio: een nieuwe wereldmacht komt op, daagt de oude uit en neemt na een vorm van conflict - bijna altijd oorlog - de bovenhand.

Ray Dalio’s cyclus van de

op- en neergang van wereldrijken

Financiële bubbel

en grote inkomens-

ongelijkheid

Financiële crisis en economisch verval

Geld drukken en kredietopbouw

Revoluties

en oorlogen

Vrede,

vooruitgang

en producti-

viteit

Berekend op basis

van 8 parameters

Schuld en

polit. her-

structu-

rering

Onderwijs

Handel

Innovatie en techn.

Defensie

Competitiviteit

Financiën

Output

Status reserves

Nieuwe

wereld-

orde

De laatste cycli in de wereldgeschiedenis volgens Dalio

2025

handels-

oorlog

Verenigd

Koninkrijk:

pond

Ray Dalio’s cyclus van de op- en neergang van wereldrijken

Financiële bubbel en grote inkomens- ongelijkheid

Financiële crisis en economisch verval

Geld drukken en kredietopbouw

Revoluties

en oorlogen

Vrede,

vooruitgang

en producti-

viteit

Berekend op basis van 8 parameters

Onderwijs

Handel

Innovatie en techn.

Defensie

Competitiviteit

Financiën

Output

Status reserves

Schuld en

politieke

herstructurering

De laatste cycli in de wereldgeschiedenis volgens Dalio

2025

handels-

oorlog

Verenigd

Koninkrijk:

pond

Die nieuwe wereldmacht wordt vervolgens zo machtig dat haar munt automatisch ook de reservemunt van de wereld wordt. Het laat haar toe veel geld uit te geven en te lenen. Tot de schuldgraad zo groot is dat de bubbel barst en de weg naar beneden wordt ingezet.

Daar zouden de VS nu wel eens kunnen zitten. Maar waar het eindigt: daar laat de rijke Amerikaan zich niet op vastpinnen. Als de regering-Trump alles goed aanpakt, hoeft er zelfs (nog) geen einde te komen aan de Amerikaanse hegemonie. Doet Trump dat niet, dan neemt de kans op een nieuwe economische crisis of zelfs (burger)oorlog toe.

Onrustige 21ste eeuw

“Zo’n model wordt vaak gebruikt om het verhaal van de westerse geschiedenis te beschrijven”, zegt Buyst. “En dan vooral de neergang van Groot-Brittannië en de Britse pond in de negentiende eeuw.” Ook hij denkt dat we getuige zouden kunnen zijn van een nieuwe wereldorde.

Eerst en vooral economisch, omdat de VS duidelijk een meer protectionistische koers zijn beginnen te varen onder Donald Trump - die eigenlijk werd voortgezet door diens opvolger Joe Biden en nu nog meer uitgediept door de tweede regering-Trump.

Daarmee samenhangend zijn de VS afgestapt van “de impliciete belofte om garant te staan voor de veiligheid van de rest van de wereld”, zegt Buyst. Dus moet Europa zelf instaan voor zijn defensie. “Dat komt, ten tweede, op een erg ongelegen moment voor Europa: net nu we door de klimaatverandering en vergrijzing met een gigantische factuur worden gepresenteerd.”

“Maar om daaruit te concluderen dat we nu op weg zijn naar een nieuwe hegemonie van een ander ‘rijk’, vind ik iets te verregaand”, zegt Buyst. “De wereldorde zal er anders uitzien en niet meer enkel door Amerika gedomineerd worden. Maar ik zie meer kans dat we nu evolueren naar een multipolaire wereldorde, waarin de VS ook gewoon een grootmacht blijven, naast China, Europa en India.

“Het plaatje voor de 21ste eeuw wordt dus complexer: we zullen geen gigant meer hebben die alles domineert zoals in de 19de en 20ste eeuw, maar net veel spelers. Dat maakt dat de kans op wrijvingen en dus conflicten toeneemt: elk van hen zal zijn invloedssfeer proberen afbakenen. De rest van de 21ste eeuw zal er waarschijnlijk minder rustig aan toegaan dan we gewend zijn.”