“Leerkrachten kunnen op elk moment meekijken”, zegt Emiel Bouckaert. “Verontrustend. Maar er is meer.”

De 16-jarige Bouckaert zit in het vijfde middelbaar van het Heilig Hartinstituut in Heverlee, zonder monitoringsoftware. Na gesprekken met leerlingen van andere scholen in de buurt besloot hij op onderzoek te gaan. “Ik wist niet wat ik hoorde.”

Vier Leuvense scholen gebruiken sinds kort Classroom Cloud, van het Britse bedrijf Netsupport. “Het platform maakt gebruik van AI om de activiteiten van de leerlingen te monitoren”, zegt Bouckaert. “Big teacher is watching you.”

Navraag bij de Leuvense scholen leert dat ze bij Classroom Cloud in eerste instantie uitkwamen om het internet te beperken bij examens of toetsen op de laptop. Bij een examen aardrijkskunde bijvoorbeeld kunnen de leerlingen dan wel de digitale atlas van uitgeverij Pelckmans raadplegen, maar ze kunnen niet de rest van het internet consulteren, of met elkaar chatten over de vragen.

Spionnensoftware

Maar leerkrachten kunnen ook vanop afstand meekijken op het scherm van de leerlingen. “Af en toe hoor je leerlingen bezig over ‘spionnensoftware’, maar dat zijn fabeltjes die een eigen leven leiden”, zegt Jonas Geerinckx, ICT-coördinator bij het Leuvense Paridaensinstituut.

De Leuvense scholen hebben afgesproken om de software enkel te gebruiken tijdens de schooluren, binnen de schoolmuren, en leerkrachten mogen enkel meekijken bij hun eigen leerlingen. Als een leerkracht meekijkt, ziet de leerling een icoontje op zijn scherm verschijnen.

Bouckaert weet van een test op een andere Leuvense school waar het toch mogelijk bleek dat de leerkracht ook woensdagnamiddag, dus buiten schooluren, meevolgde. Classroom Cloud biedt de klanten ook het screenen van trefwoorden aan met een ‘eSafety database’ met meer dan 20.000 termen. Dan moet er een lampje branden als leerlingen zoeken op termen die verband houden met zelfbeschadiging, gokken, pesten en racisme, maar ook risico’s op radicalisering, drugs of seksueel misbruik. De Leuvense scholen zeggen geen gebruik te maken van deze functie.

Meelezen

Toch is Bouckaert niet de enige ongeruste leerling, en Classroom Cloud is ook niet de enige aanbieder van volgsoftware voor het onderwijs. Uit een bevraging van de scholierenkoepel bleek vorig jaar dat vier op de tien scholieren zich zorgen maken over hun privacy tijdens en na de les.

Het Gentse Sint-Paulusinstituut verbrak vorig jaar het contract met een aanbieder nadat was gebleken dat leerkrachten theoretisch ook tijdens pauzes mails konden meelezen.

“Ik ben argwanend tegenover dit soort software”, zegt Jo Tondeur, die als onderwijstechnoloog aan de VUB nochtans altijd op zoek is naar het potentieel van nieuwe technologie. “Het zal zeker handig zijn voor leerkrachten, maar je moet afwegen wat je afstaat en welke pedagogische meerwaarde ertegenover staat. Is dit wel proportioneel?”

De ene school is hierover actiever in de communicatie naar leerlingen en ouders dan de andere. Een van de colleges in Leuven zette het in het schoolreglement, een ander niet. De Europese GDPR-regels schrijven toch voor dat voor de verzameling en verwerking van persoonsgegevens expliciete toestemming vereist is.

“Ik vraag me ook af waar de data naartoe gaan”, zegt Tondeur. “Het lijkt erop dat Classroom Cloud de data gebruikt om de eigen tool te verbeteren, maar ze ook deelt met partners als Google en Microsoft. Hebben scholen wel voldoende expertise over privacy in huis om zelf zo’n contract af te sluiten?”

Bezorgdheid

In november schreef het Leuvense Heilig-Drievuldigheidscollege alle leerlingen en ouders aan, nadat er bezorgdheden over privacy en potentieel misbruik bovenkwamen.

“Deze bezorgdheid is terecht”, stond in de mail. “Daarom deze afspraken die we best op voorhand hadden meegedeeld, onze excuses voor deze

laattijdigheid.”

Directeur Geert Vandevenne, die de mail verstuurde, wijst erop dat het beleid daarvoor al was besproken met de ouderraad en de leerlingenraad en op 1 september al in het schoolreglement was vermeld.

De katholieke onderwijskoepel heeft principieel geen bezwaar tegen het controleren van schermen, maar wil wel “een cultuur van permanente controle vermijden”.

Kritiek

Emiel Bouckaert vertelde erover bij Kras, de opvolger van het scholierenparlement, en kwam zo in contact met de PVDA. De partij kaart het donderdag aan in de commissie Onderwijs.

“Het is niet aan de scholen om de leerlingen te bespioneren”, zegt Vlaams PVDA-parlementslid Line De Witte. “Wat met die hele kleine groep leerkrachten die, uit bezorgdheid of nieuwsgierigheid, toch te ver gaat in het volgen van wat hun leerlingen online uitvoeren?”

Minister van Onderwijs Zuhal Demir uitte in oktober nog kritiek op de bekende Smartschool-toepassing, toen bleek dat die AI wou inzetten om leerachterstand op te sporen. Smartschool besliste daarna om dat project te herbekijken.

De minister is ook op de hoogte van volgsoftware zoals Classroom Cloud. “We willen geen Big Brother-toestanden tijdens de les”, zegt Demir in een reactie aan De Morgen. “Daarom heb ik mijn departement opdracht gegeven om de digitale leerplatformen door te lichten. Bedrijven mogen niet zomaar gegevens van leerlingen verzamelen. Scholen moeten tegenover ouders glashelder zijn over wat en waarom.”

Het bedrijf achter Classroom Cloud reageerde nog niet op vragen van De Morgen.