Zelf had Annie* er nog niet over gehoord, het was de bankbediende die haar erop wees. Na het overlijden van haar papa erfde ze, als enige dochter, een kleine geldsom en de ouderlijke woning. “Zelf ben ik ondertussen 53 jaar, zowel mijn man als ik hebben vast werk en onze eigen woning is afbetaald”, vertelt ze. “Wij hadden dat geld en die woning niet nodig. Maar onze dochter, nu 24 jaar, kon dat wel gebruiken. Zij staat nog aan het begin van haar leven.”

En dus kozen ze voor een doorgeefschenking, een systeem dat sinds de hervorming van de erfbelasting in 2018 ingevoerd werd. Erfgenamen kunnen hun eigen erfenis deels of volledig doorschenken aan hun kinderen of kleinkinderen zonder dat die laatsten daar schenkbelasting op moeten betalen.

Dat kan wel enkel onder bepaalde voorwaarden: de erfenis die doorgegeven wordt, moet er een zijn tussen partners of in eerste lijn (kinderen die erven van hun ouders), de erfgenamen moeten eerst zelf erfbelasting op hun erfenis hebben betaald, en de schenking moet binnen het jaar bij notariële akte worden vastgelegd.

Recordjaar

Uit cijfers die Vlaams Parlementslid Katrien Schryvers (cd&v) opvroeg bij de Vlaamse Belastingdienst blijkt dat het aantal erfgenamen dat hiervoor kiest in stijgende lijn gaat. Sinds 1 september 2018 schonken in totaal al 5.028 erfgenamen hun erfenis of een deel daarvan door. Zo werd al aan 9.542 begunstigden een totaal vermogen van 1,5 miljard euro doorgeschonken. Al 8.687 keer ging het daarbij om een onroerend goed.

Bij een klassieke notariële schenking is normaal schenkbelasting verschuldigd. Voor roerende goederen gaat het om 3 procent bij een schenking in rechte lijn, bij onroerende goederen gelden hogere tarieven naarmate de waarde van het goed toeneemt. In totaal ging het in 2024 om ruim 13 miljoen euro aan schenkbelasting die niet betaald hoefde te worden. Over de hele periode sinds de invoering ervan gaat het over ruim 54 miljoen euro.

Vorig jaar was een recordjaar, met bijna 374 miljoen euro onbelaste doorschenkingen. Uit de gegevens van de Vlaamse Belastingdienst blijkt dat de gemiddelde leeftijd van de schenkers in 2024 op 73 jaar lag, terwijl de begunstigden dan weer gemiddeld 43 jaar oud waren.

Schryvers, die met haar parlementair werk mee aan de basis lag van het systeem, spreekt zelf van een succes. “Nu mensen doorgaans ouder zijn als ze erven, hebben ze vaak de hele nalatenschap niet meer nodig”, legt ze uit. “Hun kinderen of kleinkinderen daarentegen zijn dan wel op een leeftijd dat ze die middelen heel goed kunnen gebruiken. Het systeem is ook flexibel: je kan als erfgenaam je hele erfenis doorschenken of slechts een deel daarvan. De rest kan je behouden voor mogelijke toekomstige kosten. Denk aan bijvoorbeeld een verhuis naar een woon-zorgcentrum. Op die manier krijgt de jongere generatie een duwtje in de rug, maar kan de oudere generatie toch een appeltje voor de dorst behouden.”

Volgens haar is de doorgeefschenking goed voor gezinnen en voor de economie. Want geld dat geschonken wordt, komt eerder in omloop.

Achterpoortjes

Al hebben sommigen hier wel vragen bij. Vooral omdat bij de doorgeefschenking er dus wel eerst erfbelasting betaald moet zijn op de aanvankelijke erfenis. En met het systeem van erfbelasting is toch behoorlijk wat mis, meent professor fiscaal recht Michel Maus. “Er zijn zoveel achterpoortjes dat we allemaal weten wie er in het huidige systeem nog erfbelasting betaalt: de onwetenden”, meent professor Maus. “Of de erfgenamen van mensen die overlijden zonder dat die fiscaal iets hebben willen regelen. Er wordt in het wereldje soms al eens schertsend gezegd dat de erfbelasting vooral betaald wordt door kinderen die door hun ouders nog meer gewantrouwd werden dan de staat.”

Doorgaans zijn vooral de grote vermogens goed op de hoogte van alle achterpoortjes en ook goed omringd door vermogensplanners. De realiteit nu is dat wie een beetje zijn of haar weg kent in dat systeem al snel 0,0 procent erf- of schenkbelasting betaalt.

In plaats van nog meer achterpoortjes om erf- of schenkbelasting te ontwijken, is er vooral een grondig debat nodig over hele systeem, meent professor Maus. “Ik geef het graag als voorbeeld aan mijn studenten: als een vader een roerend vermogen heeft van 1 miljoen euro, en hij sterft in een verkeersongeval zonder dat er fiscaal iets geregeld is, dan betaalt zijn erfgenaam 220.000 euro erfbelasting. Sterft diezelfde vader aan een ziekte, en kan hij op zijn sterfbed nog een schenking doen, dan betaalt de erfgenaam 30.000 euro schenkbelasting. Dat is ethisch niet aanvaardbaar.”

We moeten volgens hem vooral af van de hoge erfbelasting, die bij velen erg oneerlijk aanvoelt en dan ook volop ontweken wordt, hetzij door schenkingen hetzij door nog andere, goedkopere, constructies. “Ga naar lagere tarieven en sluit de achterpoortjes en trucjes, waardoor iedereen betaalt. Dan hoef je mensen niet zo zwaar te belasten om als overheid eenzelfde bedrag binnen te halen. Maar daar is nog altijd geen politiek draagvlak voor.”

* De naam is bekend bij de redactie.