Voor de deur van housetempel De Waakzaamheid in Koog aan de Zaan leunt Daan (16) tegen de achterbak van een auto. Hij is even naar buiten gegaan vanwege een dipje. Samen met vriend Steef jaagt hij elk weekend het een en ander door zijn bloedbaan, meestal in de Amsterdamse RoXY of Mazzo. 'Wat heb jij nu binnen zitten?', vraagt een stem. 'Alcohol, xtc en coke', antwoordt Daan. 'Trouwens, goed dat je me eraan herinnert, want het is weer tijd voor een ander stukje pil.' Hij schraapt zijn keel en slikt het restant weg met een speekselklodder.

De beelden komen uit 1993, toen 'discotheek' nog geen archaïsch synoniem voor 'club' was. Begin vorig jaar plaatste iemand het fragment van de VPRO op YouTube en Dumpert, de mediawebsite van GeenStijl. Sindsdien zijn de 'sniffies en nippies' van het gevatte duo bijna tachtigduizend keer bekeken, met alle weemoedige reacties van dien. 'Toen mocht je tenminste nog naar buiten na 02.00 en binnen roken', schrijft de een. 'Fantastisch toch! Konden we nog maar terug in de tijd!!!', mijmert de ander.

Terug in de tijd gaan kan, een soort van. Op feesten als 90's NOW, We Love The 90's en Welcome To the 90s bijvoorbeeld, waar twintigers met neonschmink op hun wangen dansen op inmiddels fout bevonden Top40-hits uit hun basisschoolperiode. Ook de mode haalt gretig herinneringen op, met naveltruitjes en spekzolen. Zelfs de plastic 'tattooketting' zit weer strak om sommige meisjeshalzen. Maar in Spice Girls-tenue meezingen met Captain Jack kan bovenstaande heimwee niet wegnemen.

Het VPRO-filmpje roept gloeiende gevoelens op voor het type jaren negentig dat zich lastiger laat herbeleven. De roes die de gelijktijdige opkomst van house en xtc veroorzaakte, doe je niet even over. Dat (bijna)veertigers terugverlangen naar de tijd dat hun slapeloze nachten nog zelfgekozen waren, is logisch. Maar Steef en Daan krijgen ook ninetieskinderen nostalgisch. 'Briljant om te zien, dat moet een fijne periode geweest zijn om te partyen', reageert iemand die anno 1993 kinderaspirines in plaats van roze halfjes slikte. 'Was ik maar 20 jaar eerder geboren.'

RoXY

Het is niet gek om te denken dat je een uitgaansunicum bent misgelopen als je begin jaren negentig een plastic speen in je mond had in plaats van aan een ketting om je nek. Aan een nieuwe feestgarde dringt zich geregeld het idee op dat in hun kindertijd dingen gebeurden die nooit meer zijn geëvenaard. Eens in de zoveel tijd is er een nostalgieoprisping, zoals komende maand, als een kwart eeuw dance wordt gevierd.

Tijdens het Amsterdam Dance Event is er een expositie met foto's van Cleo Campert, de huisfotografe van de RoXY. Het ADE-openingsfeest op 16 oktober is gekoppeld aan de release van het boek Mary Go Wild - 25 jaar dance in Nederland. Er is nog een boek, Dutch Dance, met eenzelfde soort feest, en van RoXY & de Houserevolutie verschijnt een nieuwe uitgave. Eind oktober organiseert Rotterdammer Ted Langenbach weer een M.T.C. Party, net als vroeger in de Rotterdamse Cruise Terminal. Doel: 'de 25 jaar oude housementaliteit nieuw leven inblazen'.

Dankzij YouTube, documentaires, boeken en interviews met boegbeelden van toen weten nu-twintigers heel goed welke uitgaansgeest Langenbach wil oproepen. Het beeld van gedigitaliseerde VHS-tapes is niet scherp, maar geeft helder weer hoe uitgaan er toen uitzag. Een ongeregeld zootje jonge mensen beweegt wild in rookmachinewolken, vaak uitbundig gekleed en even uitbundig met de kaken malend. Mensen lijken niet zo met zichzelf bezig, en al helemaal niet met hun telefoon. Muziek om de muziek, dansen om het dansen, minder regels, minder commercieel, lekker makkelijk, lekker los.

House had alles met saamhorigheid te maken, met een familiegevoel, predikt artistiek leider en resident-dj van de RoXY Joost van Bellen desgevraagd in interviews. 'Het was precies zo'n fantastische, onstuimige tijd als iedereen zegt', zegt Daan, inmiddels 36 en vader van vier kinderen.

Piratengevoel

'Je merkte aan alles dat je ergens deel van was, van iets wat het op dat moment helemaal was. De drugs maakten dat gevoel nog mooier. Die waren toen nog van goede kwaliteit. Ik ging in die tijd van feest naar feest, kon dagen achter elkaar doorgaan zonder dat iemand me voor gek verklaarde. Mensen deden wat ze echt leuk vonden, het ging niet om geld. Voordat de massa om de hoek kwam kijken, stond house voor revolutie.'

Het piratengevoel is er haast twee decennia vanaf. Tegenwoordig heeft iedereen weleens met een pil in zijn mik voor een dj gedanst. Het establishment dat indertijd meende dat house geen lang leven beschoren zou zijn, heeft ongelijk gekregen. De oude rotten uit het dj-vak gelden nog steeds als grote namen en veel jonge dj's draaien graag hits en obscure houseplaten uit hun geboortejaar. Als de oude geluiden het zo goed doen, is er onder de verse feestgeneratie dan ook een verlangen naar een oud gevoel?

Ja, meent Ton Nabben. Als onderzoeker bij het Bonger Instituut, dat aan de Universiteit van Amsterdam is gelieerd en drugsgebruik onder jongeren bestudeert, volgt hij de dancescene al jaren. De laatste tijd ziet hij veel mechanismen uit de jaren negentig terugkeren. 'De twintigers van nu hebben een vergelijkbare drang naar wildheid, zowel qua drugsgebruik als qua uitgaansbeleving.'

Die drang verzilvert een groot deel van hen het liefst niet in clubs, staat in het Antenne-onderzoek dat het Bonger Instituut vorig jaar publiceerde. In een club moet je roken in het rookhok, er zijn openingstijden, je wordt gefouilleerd als je binnenkomt en er zijn geluidslimieten.

'Het echte avontuur wordt door een oprukkende groep buiten het reguliere circuit beleefd', zegt Nabben. Op quasi-illegale raves op ongewone locaties, die minder benauwend voelen dan een club. 'Jongeren willen hun eigen autonome zone om in te feesten. Dankzij sociale media is het veel makkelijker geworden om buiten de clubs om iets teweeg te brengen.'

Daar weet Boris Postma (28) alles van. Samen met kompaan Boris de Beijer organiseert hij in Amsterdam populaire feesten onder de noemer The Shelter. Qua muziek en sfeer zijn ze geïnspireerd op wat je ziet wanneer je op YouTube de zoekterm 'Multigroove tunnelfeest 1992' gebruikt. Het zijn wazige beelden van een rave op een geheime locatie, ergens onder de ring A10, ter hoogte van de RAI. 'Halverwege de avond was er zo weinig zuurstof binnen dat je aansteker het niet meer deed. Het was bloedheet binnen. Waanzinnig feestje!', zo valt te lezen in de comments onder het filmpje.

'Ik ga niet zeggen dat uitgaan vroeger leuker was. Als je er zelf niet bij was, is het te makkelijk om wat je achteraf hoort en ziet op te hemelen', zegt Postma. 'Maar deze beelden laten zien wat ik mis in de meeste Amsterdamse clubs van nu, waar alles goed geregeld is en tot in de puntjes verzorgd. Daardoor is het mij wat te braaf. Overal hangt een beetje die 'als ik maar lekker op de foto sta'-vibe, waardoor het zelden écht losgaat.'

The Shelter moest rauwer worden. 'Het gaat er volgens mij om dat mensen zich vrij en gelijk voelen, dat het ze niet meer kan schelen hoe knap ze erbij lopen.' Daarom is er op The Shelter nooit een gastenlijst en is de entree laag. 'In de kelder waar we eind 2011 ons eerste feest organiseerden, was het op een bepaald moment meer dan 30 graden. Het zweet gutste van het plafond, waardoor iedereen er even verlept kwam uit te zien. Dat kwam de sfeer ontzettend ten goede.'

Aan het einde van de avond kreeg Postma een groot compliment van Jeff 'Abraxas' Porter, inmiddels een goede vriend. Samen met Jeroen Flamman vormt Porter Fierce Ruling Diva, dat begin jaren negentig grote internationale househits scoorde. 'Dit is een feest zoals wij indertijd feesten gaven, zei hij. Het kan dus nog steeds, als de combinatie locatie, sfeer en muziek klopt.'

Maar is er echt zoveel mis met het reguliere nachtleven? Is het aanbod feesten en festivals niet juist groter dan ooit? Amsterdam heeft nu toch een burgemeester die met 24-uursvergunningen strooit? En in Utrecht en Groningen mag de horeca ook zelf bepalen wanneer de deuren sluiten. 'We zijn juist extreem verwend', vindt dj en producer William Kouam Djoko (29). 'Het feit dat ik drie keer per maand op verschillende feesten in mijn eigen stad kan spelen, zegt alles. Organisatoren vissen in dezelfde vijver zonder in elkaars vaarwater te zitten. Ze trekken allemaal goed gevulde zalen en houden het lang vol.'

De betrekkelijk jonge Djoko staat op de flyer van de M.T.C. Party van Ted Langenbach, eind oktober. 'Ik denk dat Ted bewust heeft gekozen voor nieuwe namen naast de oude garde. Dat is juist mooi aan 25 jaar house: dat het genre zich doorontwikkeld heeft. We kunnen vieren dat Nederland er vroeg bij was, maar ook dat de scene niet heeft stilgestaan.'

Het jubileum betekent ook dat het uitgaansleven 25 jaar ervaring heeft kunnen opdoen met clubcultuur. Alles staat op poten, de draaiboeken liggen klaar. In de jaren negentig waren veiligheidsmaatregelen minder aan de orde, simpelweg omdat er geen ervaring met dergelijke feesten was. Nu wordt bijna alles met de maat van veiligheid gemeten. 'En dan is er nog zoiets als geluidsoverlast, de effectiefste knuppel om spontaniteit mee neer te slaan', zegt drugsonderzoeker Nabben. 'Het gevaar is dat door alle regels en vergunningen het spontane verdampt, en dat voedt misschien juist het verlangen ernaar.'

Deurbeleid

Voor Daan een reden om zijn nachtleven op een lager pitje te zetten, al heeft hij tegenwoordig ook 'minder behoefte aan gewelddadige katers'. Hij is er zo een die de Amsterdamse clubs 'fucking boring' noemt. 'Het Magneet Festival vond ik dan wel weer leuk, net als Duitse festivals zoals Fusion. En Berlijn natuurlijk.'

Vorig jaar stond hij daar in de rij voor de vermaarde Berghain, waar nachten dagen duren en je niet zomaar bezoeker wordt. Portier Sven Marquardt houdt er een ondoorgrondelijk, op het oog willekeurig deurbeleid op na. 'Ik kwam er niet in. Protesteren had geen zin. Dat had wel wat, weer eens geweigerd worden. Voor de deur van de RoXY was het altijd weer spannend, want ook daar leek het deurbeleid totaal random. Je best moeten doen om binnen te komen, je best moeten doen om een nacht bijzonder te maken, dat gevoel mis ik.'

Berlijn

De overtuiging dat het gras groener is bij de oosterburen, leeft onder meer mensen. 'De jongeren van nu beleven de jaren negentig in Berlijn', zegt Nabben. 'Natuurlijk is het geen eerlijke vergelijking, maar daar zien ze dat een club ook een speelveld kan zijn. In feite is een doorsneeclub in Nederland een gereguleerd en voorspelbaar meetingpoint waarin je amper iets kunt uitspoken, Sommige feesten hebben meer weg van een staande receptie dan van een dampende clubnacht.'

Na 25 jaar house hebben we te maken met een nieuwe generatie die zijn eigen unieke historische momentum wil beleven. 'Ook deze jongeren willen iets wat nog niet is meegemaakt, iets waar ze achteraf met weemoed aan kunnen terugdenken', zegt Nabben. Dat momentum moet een verveelde groep feestgangers zelf creëren. 'Als je geen genoegen neemt met een afgebakende zone, zoek je vanzelf de rafelranden op. Dat was zo in de jaren negentig, en dat is nog steeds zo. Ik ben ervan overtuigd dat de oprukkende ravecultuur de start van een nieuwe cirkel is. Alleen vinden we die waarschijnlijk pas over 25 jaar legendarisch.'

Daan waarschuwt ervoor ongeremde jaren niet té sprookjesachtig in het geheugen op te slaan. 'Hoe ouder iets wordt, hoe meer rimpels er zichtbaar worden. Dat geldt ook voor de hoogtijdagen van house, in mijn ogen. Ze zijn volop geïdealiseerd. Niet iedereen kan omgaan met een overrompelende hoeveelheid drugs en feest. Voor je het weet word je geleefd door een drang naar vergetelheid.' Toen hij het VPRO-filmpje met zichzelf in de hoofdrol onlangs weer bekeek, was dat best een beetje schrikken. 'Shit, dacht ik, wat erg eigenlijk. Vooral het laatste stuk, met die poppers op het strand van Wijk aan Zee.' Schaterlachend: 'Zo zou ik mijn kinderen niet graag zien.'

Dansvloerdino's

De uitgaansnostalgie van de toekomst zal zich van opgeschoond materiaal bedienen. De dansvloerdino's van straks bereiden nu al hun eigen afterparty voor. Geen feest of er loopt een fotograaf rond om knappe meisjes en euforie-explosies vast te leggen, geen festival of er wordt een rooskleurige sfeervideo van gemaakt voor op Facebook. Over 25 jaar kunnen ze hun gouden jaren in HD-kwaliteit herbeleven, met een retrofiltertje eroverheen. De ruige drank- en drugsverhalen moeten ze er dan wel bij verzinnen, want die halen de beelden niet. Een pillenbek verkoopt niet.