De oorlog in Oekraïne staat op een kantelpunt. De Amerikaanse president Donald Trump zoekt toenadering tot de Russische president Vladimir Poetin en zet druk om een einde te maken aan de gevechten.

Al bijna drie jaar voordat Trump opnieuw aan de macht kwam, werkten de Verenigde Staten en Oekraïne nauw samen in een uitzonderlijk partnerschap op het gebied van inlichtingen, strategie, planning en technologie. De evolutie en werking van deze samenwerking waren alleen bekend bij een selecte groep Amerikaanse en Oekraïense functionarissen.

Het Pentagon is nu opvallend transparant geweest en heeft meer details gegeven over de 66,5 miljard dollar aan wapens die aan Oekraïne zijn geleverd. Een onderzoek door The New York Times onthult echter dat de Amerikaanse betrokkenheid bij de oorlog veel dieper gaat dan eerder werd gedacht. Het geheime samenwerkingsverband richtte zich zowel op het bepalen van de algemene militaire strategie als op het doorgeven van zeer nauwkeurige doelgerichte informatie aan Oekraïense soldaten in het veld.

Dit zijn vijf belangrijke inzichten uit het onderzoek.

1. Een Amerikaanse basis in het Duitse Wiesbaden voorzag de Oekraïners van de coördinaten van Russische troepen op hun grondgebied.

Het idee achter de afspraak was dat de nauwe samenwerking van de Verenigde Staten met Oekraïne zou compenseren voor de enorme voordelen van Rusland in mankracht en bewapening. Om de Oekraïners te begeleiden bij het inzetten van hun steeds geavanceerdere arsenaal, creëerden de Verenigde Staten een operatie met de naam Task Force Dragon.

Het geheime hart van de samenwerking bevond zich in het commandocentrum van het Amerikaanse leger in Wiesbaden. Elke ochtend bepaalden Amerikaanse en Oekraïense militaire officieren welke Russische eenheden, uitrusting of infrastructuur eerst moesten worden aangevallen. Inlichtingenofficieren van de VS en hun bondgenoten analyseerden satellietbeelden, radio-uitzendingen en onderschepte communicatie om Russische posities te lokaliseren. Vervolgens gaf Task Force Dragon de Oekraïners de coördinaten om deze doelen aan te vallen.

Militaire functionarissen maakten zich zorgen dat het te provocerend kon zijn om de aan te vallen locaties simpelweg “doelen” te noemen. Daarom werden ze aangeduid als “points of interest” (“punten van belang”).

2. Amerikaanse inlichtingen en artillerie hielpen Oekraïne snel het tij te keren tegen de Russische invasie.

In het voorjaar van 2022 gaf de regering-Biden toestemming voor de levering van High Mobility Artillery Systems (HIMARS). Dat zijn geavanceerde raketwerpers uitgerust met satellietgeleide raketten die doelen op een afstand van maximaal 80 kilometer konden raken.

In het eerste jaar van de oorlog waren de Oekraïners extreem afhankelijk van de Verenigde Staten voor inlichtingen. Task Force Dragon controleerde en overzag vrijwel elke HIMARS-aanval.

De aanvallen veroorzaakten een stijging van het aantal Russische slachtoffers en het Oekraïense tegenoffensief van 2022 was grotendeels succesvol. In december hadden de Oekraïners verrassend genoeg de overhand in een klassiek David tegen Goliath-gevecht tegen hun Russische tegenstander.

3. De regering Biden bleef haar grenzen verleggen.

Vanaf het begin probeerden regeringsfunctionarissen een rode lijn te trekken: de Verenigde Staten waren niet in oorlog met Rusland, maar wilden Oekraïne ondersteunen. Toch waren zij bezorgd dat bepaalde maatregelen Poetin zouden kunnen provoceren tot aanvallen op NAVO-doelen of zelfs het uitvoeren van nucleaire dreigementen. Hoewel de regering geleidelijk steeds meer risico’s accepteerde om Oekraïne tegen de groeiende dreiging te beschermen, werden veel van de meest gevoelige en provocerende stappen in het geheim gezet:

• Om het verbod op de aanwezigheid van Amerikaanse troepen op Oekraïense bodem te versoepelen, kreeg Wiesbaden toestemming om een tiental militaire adviseurs naar Kiev, de hoofdstad van Oekraïne, te sturen. Om geen publieke aandacht te trekken, noemde het Pentagon hen aanvankelijk “vakexperts”. Later werd het team uitgebreid tot zo’n dertig man, en mochten de militaire adviseurs uiteindelijk naar Oekraïense commandoposten dichter bij het front reizen.

• In 2022 kreeg de Amerikaanse marine toestemming om Oekraïne te voorzien van informatie over doelwitten voor drone-aanvallen op oorlogsschepen net buiten de territoriale wateren van de door Rusland geannexeerde Krim. De CIA kreeg groen licht om Oekraïense operaties binnen de wateren van de Krim te ondersteunen. Dat najaar hielp de inlichtingendienst Oekraïense drones bij geheime aanvallen op Russische oorlogsschepen in de haven van Sebastopol.

• In januari 2024 werkte een team van Amerikaanse en Oekraïense militaire officieren in Wiesbaden een gezamenlijke operatie uit. Deze Operation Lunar Hail maakte gebruik van langeafstandsraketten van de bondgenoten in combinatie met drones van Oekraïense makelij. Die gebruikten ze om zo’n 100 Russische militaire doelwitten op de Krim aan te vallen. De actie was grotendeels succesvol en dwong de Russen hun materieel, faciliteiten en troepen op de Krim terug te trekken naar het Russische vasteland.

4. Uiteindelijk mochten het Amerikaanse leger en de CIA helpen met aanvallen in Rusland.

De Russische grens vormde de grootste uitdaging voor het bepalen van afspraken en beperkingen. Om de noordelijke stad Charkiv te beschermen tegen een Russische aanval, gaf de regering afgelopen voorjaar toestemming voor het creëren van een “ops box” - een zone op Russisch grondgebied waarbinnen Amerikaanse officieren in Wiesbaden de Oekraïners konden voorzien van precieze coördinaten.

De eerste versie van dat werkgebied strekte zich uit over een groot deel van de noordgrens van Oekraïne. De zone werd later uitgebreid toen Noord-Korea troepen stuurde om Oekraïense aanvallen in de Russische Koersk-regio tegen te gaan. Het Amerikaanse leger kreeg later toestemming om raketaanvallen uit te voeren in een gebied in Zuid-Rusland waar de Russen troepen en materieel opsloegen voor hun offensief in Oost-Oekraïne.

De CIA mocht van oudsher geen inlichtingen verstrekken over doelen op Russisch grondgebied. Maar de CIA kon wel “variaties” aanvragen, wat neerkwam op uitzonderingen om aanvallen voor specifieke doelen te ondersteunen. Zo werd een groot munitiedepot geïdentificeerd in Toropets, 470 kilometer ten noorden van de Oekraïense grens.

Op 18 september voerden Oekraïense drones een massale aanval uit op het depot. De explosie, die vergelijkbaar was met een kleine aardbeving, liet een krater achter ter grootte van een voetbalveld. Later kreeg de CIA toestemming om Oekraïense drone-aanvallen in Zuid-Rusland te ondersteunen om de opmars in Oost-Oekraïne af te remmen.

5. Politieke verdeeldheid binnen Oekraïne speelde een belangrijke rol in het falen van het tegenoffensief van 2023.

Het tegenoffensief van 2023 was bedoeld om een momentum op te bouwen na de triomfen van het eerste oorlogsjaar. Maar na het voeren van strategische oorlogsgesprekken in Wiesbaden en het vaststellen van een gezamenlijke strategie, stuitte het plan op interne politieke spanningen in Oekraïne.

Het hoofd van de Oekraïense strijdkrachten, generaal Valery Zaluzhny, omarmde het plan voor een aanval in de richting van de zuidelijke stad Melitopol. De actie zou de Russische aanvoerlijnen afsnijden. Maar zijn rivaal en ondergeschikte, kolonel-generaal Oleksandr Syrskyi, had zijn eigen plan: hij probeerde de bezette oostelijke stad Bachmoet binnen te dringen om de controle over de Russische posities te veroveren.

President van Oekraïne, Volodymyr ZelenskyAFP

President Volodymyr Zelensky schaarde zich achter Syrskyi en besloot munitie en troepen te verdelen over twee fronten in plaats van één geconcentreerde aanval. De Oekraïners konden Bachmoet niet heroveren en binnen enkele maanden liep het tegenoffensief uit op een mislukking. Rusland kreeg opnieuw de overhand.

© The New York Times