De Britse veiligheidsdiensten onderzoeken of Rusland betrokken is bij drie brandstichtingen op eigendommen die een band hebben met premier Keir Starmer. De aanslagen op het huis van de Britse premier in Kentish Town, in het noorden van Londen, en op een auto en een woonhuis dat de premier eerder in bezit had, vonden eerder deze maand plaats.

Twee Oekraïense mannen en een Roemeense staatsburger zijn aangeklaagd. De politie weet nu dat het trio samenspande met “andere onbekenden”. Een verband met Rusland wordt onderzocht.

Rusland voerde de afgelopen achttien maanden een campagne van sabotage en geweld in heel Europa stelselmatig op. Er werden Russische complotten ontdekt om vliegtuigen op te blazen, openbare gebouwen in brand te steken, transportverbindingen te verbreken en prominente figuren te vermoorden, zoals de CEO van wapenfabrikant Rheinmetall.

Het is onduidelijk of sabotageacties op het elektriciteitsnetwerk in het Franse departement Alpes-Maritimes ook het werk zijn van door Rusland aangestuurde daders. In Villeneuve-Loubet werden zaterdag drie van de vier pijlers van een hoogspanningsmast doorgezaagd. Er was ook brand in een transformator. De panne zette Cannes, waar op dat moment het filmfestival plaatsvond, even zonder stroom. En zondag zaten in Nice 45.000 mensen zonder elektriciteit toen na ‘een kwaadwillende daad’ brand uitbrak in alweer een transformator.

Mogelijk zijn er criminele of lokale politieke motieven. Maar alleen al dat de veiligheidsdiensten mensen en middelen moeten inzetten om een mogelijke betrokkenheid van het Kremlin na te gaan, is veelzeggend. Rusland heeft met zijn hybride oorlog al effect bereikt.

“Het is te vroeg om deze sabotage toe te wijzen, maar dat men er rekening mee houdt is omdat er wel degelijk een patroon is van hybride aanvallen. We zien inderdaad dat de hoeveelheid en impact intenser wordt. De Russen gaan steeds een stapje verder”, zegt professor inlichtingen en veiligheid Kenneth Lasoen (Universiteit Antwerpen). “Als wij dat laten blijven gebeuren, dan zullen ze steeds verder onze limieten aftasten, om te zien waar onze grens ligt.”

Volgens Lasoen zijn er een drietal redenen waarom Rusland dergelijke sabotageacties op het getouw zet. “Soms kan sabotage een afleidingsmaneuver zijn, om de contraspionagediensten te overbelasten met werk. Dan is er de signaalfunctie dat we niet ongestraft wegkomen met onze steun aan Oekraïne. Maar de meest gangbare denkpiste volgens veiligheidsdiensten is dat er een strategie achter schuilt om te kijken waar de zwakke plekken in onze infrastructuur zitten”, zegt hij.

“Men ziet dit dan als een soort van experimenteren of zelfs een generale repetitie om te kijken hoe makkelijk het is om cruciale sectoren plat te gaan leggen, zodanig dat een land wordt verlamd. Het nachtmerriescenario is dat dit dan in een gecoördineerde actie overal tegelijk gebeurt. Opdat we gezamenlijk niet efficiënt zouden kunnen reageren, bijvoorbeeld op een militaire actie van Rusland tegen een NAVO-lidstaat.”

Nieuwe dreiging tegen Finland

De Britse krant The Sunday Telegraph deelde gisteren alarmerende bewijzen dat Rusland zijn militaire aanwezigheid versterkt om de noordoostelijke flank van de NAVO te bedreigen. Een reeks satellietbeelden toont colonnes van nieuwe troepententen, uitgebreide militaire bases en gerenoveerde vliegvelden in het noordpoolgebied, allemaal binnen bereik van Finland. Er zijn onder meer 130 nieuwe troepententen opgezet in Kamenka, op minder dan 70 kilometer van Finland en 220 kilometer van de hoofdstad Helsinki.

Satellietbeelden van de site in Kamenka aan de grens met Finland tonen de tenten van Russische troepen.SVT

De basis, die vóór 2022 niet in gebruik was, kan nu plaats bieden aan 2.000 militairen. Rusland breidt ook de militaire infrastructuur uit rond de stad Petrozavodsk, 160 km van de Finse en Noorse grenzen, die zou kunnen dienen als een veldhoofdkwartier in een mogelijk noordelijk conflict met de NAVO.

De foto’s tonen ook intensieve activiteiten op de Sovjet-luchtmachtbases in het noordpoolgebied in Severomorsk-2 en Olenya, waar strategische bommenwerpers (Tu-22 en Tu-95) met nucleaire capaciteit zijn gestationeerd. Voor het eerst in twintig jaar zijn er ook Russische helikopters gesignaleerd in de noordpoolstad Moermansk, het hoofdkwartier van de Russische Noordelijke Vloot, die recentelijk ook nieuwe atoomduikboten met Kalibr-raketten in gebruik nam. De troepenopbouw is tot nu toe kleinschalig, maar de Finnen vrezen een voorbereiding op de relocatie van tienduizenden troepen en militaire middelen, bijvoorbeeld na een staakt-het-vuren in Oekraïne.

Politiemedewerkers in Kentish Town, Noord-Londen waar brand werd gesticht in een huis van Brits premier Keir Starmer.AP

Lasoen: “De Finnen en de Baltische staten voelen de hete adem van Poetin letterlijk in hun nek. Zij staan er al heel anders in dan wij. Alles wat er gebeurt passen zij al in een mogelijk oorlogsscenario. Ook op Roemenië wordt de druk opgevoerd. Ze krijgen permanent te maken met inslagen van Russische raketten in hun grensstreek, waarop Moskou zich verontschuldigt omdat het zogeheten ‘afzwaaiers’ zouden zijn. Toevallig zijn er net meer van dit soort incidenten op het moment dat de presidentsverkiezingen worden gewonnen door de pro-Europese kandidaat.”

België lijkt tot dusver de dans goed te ontspringen, al is dat ook relatief. “Het aantal cyberaanvallen per dag waarmee de haven van Antwerpen af te rekenen krijgt nam zienderogen toe. Dat is geen toeval. Antwerpen heeft cruciaalste en strategische positie in het globale NAVO-plan voor troepenbewegingen vanuit de VS, Canada en andere bondgenoten”, zegt Lasoen. “Poetin weet dat hij de NAVO militair niet aankan tenzij dat hij een militaire aanval gepaard laat gaan met sabotage van onze logistiek. Dan is de Antwerpse haven een primair doelwit.”

Sabotage van NAVO-konvooien beperkt zich mogelijk niet tot de haventerreinen zelf. “De publieke wegen die deze troepen gebruiken zijn even belangrijk”, zegt Lasoen. “Daar zijn we ons niet altijd van bewust. Zo is er nog steeds geen wettelijk kader of logistiek noodplan om openbare wegen vrij te houden voor militaire konvooien als dit echt nodig is.”

‘Geef Staatsveiligheid steviger mandaat’

Om mogelijke sabotage vroeger en doeltreffender te onderscheppen zou de wetgever volgens de professor ook nog andere stappen kunnen ondernemen.

Lasoen: “Onze dienst contraspionage van de Staatsveiligheid moet niet alleen versterkt worden maar ook een steviger juridisch mandaat krijgen om plannen te kunnen verstoren van spionnen uit andere landen. Dat is nu te moeilijk. Momenteel is het wettelijk niet voorzien dat deze agenten zelf tussenbeide komen. Dit moet dringend worden aangepast. Nu moet de dienst eigenlijk wachten tot het past binnen het wettelijk kader om als misdrijf te kunnen worden aangepakt door het Openbaar Ministerie, terwijl de doeltreffendste aanpak is om het in de kiem te smoren.”

Concreet: als een agent van de Veiligheid van de Staat een ontmoeting afluistert tussen een spion en een ‘freelancer’ waarin criminele feiten worden gepland om ons openbaar leven te verstoren, moet hij via zijn oversten het parket verwittigen, dat een magistraat machtigt om de politiediensten in te schakelen. Tegen dat zij ingrijpen kan het kwaad al zijn geschied.

Er moet daarom volgens Lasoen soms snel een beroep worden gedaan op collega’s van buitenlandse veiligheidsdiensten die geen wettelijke beperking hebben, wat een beetje pijnlijk is voor de Belgische agenten.

“Het is eigenlijk niet ons werk om hier van wakker te liggen, dat is het werk van de veiligheidsdiensten. Maar ze moeten wel de mogelijkheid krijgen om voor ons die waakzaamheid te bewaren”, zegt de inlichtingenexpert. “Daarin ligt wel weer de verantwoordelijkheid van de politiek. Maatschappelijk is de sense of urgency er nog altijd niet, maar men blijft de kop in het zand steken voor deze activiteiten. Het is op het randje gevaarlijk naïef. Laten wij toch ook maar eens assertiever worden. Het is aan ons om de grijze zone te beschermen die Poetin inneemt met zijn bullebakkerij.”

Het volstaat om te kijken naar Oekraïne vandaag om te zien wat het Kremlin doet als de internationale weerstand afneemt. Voor de tweede nacht op rij werden zaterdagnacht massale drone- en ballistische raketaanvallen uitgevoerd, waarbij de hoofdstad Kiev opnieuw het doelwit was van zware aanvallen.

Volgens officiële bronnen vielen er in het hele land minstens twaalf doden, onder wie drie kinderen in de regio Kiev. President Zelensky wijt de intensifiëring aan de inertie van VS-president Donald Trump.

“Het stilzwijgen van Amerika en van anderen in de wereld moedigt Poetin alleen maar aan”, schreef de Oekraïense president op Telegram. Lasoen beaamt. “Poetin steekt een tandje bij omdat hij weet dat Trump zich er niets van aantrekt en geen signalen geeft om te stoppen of binnen de perken te blijven. Zo wordt Poetin steeds driester.”