Donald Trump had 29 april 2017 rood omlijnd in zijn agenda staan. Op die dag wilde hij bij een grote bijeenkomst ter ere van de eerste honderd dagen van zijn eerste presidentstermijn formeel aankondigen dat de Verenigde Staten zich terug zouden trekken uit het Noord-Amerikaanse handelsverdrag Nafta. “Ik was er helemaal klaar voor”, zei Trump destijds. Maar het kwam er nooit van.

Dat was de verdienste van enkele naaste adviseurs van Trump, die niets in zijn plannen zagen. Onder anderen ministers Rex Tillerson van Buitenlandse Zaken en Wilbur Ross van Economische Zaken brachten Trump met succes op andere gedachten. Adviseurs als Steve Bannon en Pete Navarro, vurig pleitbezorgers van een protectionistisch economisch beleid, hadden het nakijken.

Toen omringde Trump zich met mensen die hem een (subtiele) nee durfden te verkopen. Tegengestelde kampen in de regering wilden nog weleens hard tegen hard gaan, om Trump uiteindelijk zover te krijgen hun kant te kiezen. In sommige gevallen mondde dat zelfs uit in schreeuwpartijen.

Loyaliteit

De vraag is of die dynamiek tijdens Trumps tweede ambtstermijn nog opgaat. ‘De jaknikkers van toen waren een stuk minder volgzaam dan die van nu’, schreef politiek commentator Susan Glasser in The New Yorker. Trump 2.0 heeft loyaliteit hoger in het vaandel staan dan wat dan ook. Ook nu hebben Trumps naaste adviseurs verschillende opvattingen over zijn heffingen. Of zich dat vertaalt in een strijd om het oor van de president, is een tweede vraag.

Een goed voorbeeld is Scott Bessent. Wall Street kneep zich in de handen met Trumps keuze voor een voormalig hedgefondsmanager als financiënminister. Als rationeel zakenman zou Bessent in staat moeten zijn Trumps meest radicale impulsen te temperen, zo was de gedachte. Dat Bessent begin vorig jaar in een brief aan investeerders nog schreef dat importheffingen ‘nauwelijks een goed vertrekpunt zijn voor een industriële renaissance in de VS’, klonk geruststellend.

Ommezwaai Bessent

Om aan zijn baan te komen, zag Bessent zich daarna echter gedwongen zijn reputatie als traditioneel conservatief af te zwakken ten faveure van zijn aanzien binnen de Maga-beweging. Publiekelijk sprak hij zich daarom opeens uit vóór het invoeren van importheffingen – een belangrijke campagnebelofte van Trump.

Toen Trumps heffingen de financiële markten vorige week in chaos stortten, probeerde Bessent de president naar verluidt wel te overtuigen van een voorzichtiger aanpak. De VS zouden volgens Bessent een duidelijk doel moeten formuleren: dat de heffingen zijn bedoeld om gunstigere handelsafspraken te maken met andere landen. De markten hadden meer zekerheid nodig, zo luidde zijn boodschap aan Trump.

Naarmate de markten verder in de min doken, won dit geluid aan kracht in het Witte Huis. Ook Kevin Hassett, de baas van de nationale economische raad, wees Trump op de economische risico’s van zijn nakende handelsoorlog. Ook Hassett staat bekend als relatief sceptisch over de inzet van heffingen.

Voorstanders heffingen

Tegenover Bessent en Hassett staan de voorstanders van het agressieve heffingenbeleid. Peter Navarro, die vorig jaar nog in de cel zat voor minachting van het Congres, is in Trump II teruggekeerd als topadviseur op het gebied van handelsbeleid.

De 41-jarige econoom Stephen Miran, voorzitter van de wetenschappelijke adviesraad voor economisch beleid van het Witte Huis, heeft bepleit heffingen in te zetten om de waarde van de dollar te laten dalen, zonder de status als wereldmunt te verliezen. En Howard Lutnick, minister van Economische Zaken, heeft heffingen ‘een geweldig instrument’ genoemd om Amerikaanse arbeiders mee te beschermen.

De voorlopige uitkomst – het pauzeren van de meeste heffingen voor negentig dagen – zou als overwinning van het kamp-Bessent gezien kunnen worden. Van een echte strijd met het pro-tarievenkamp is evenwel geen sprake geweest. Het waren primair de beurskoersen – met name de oplopende rente op Amerikaanse staatsleningen – die Trump deden bewegen een ommezwaai te maken.

Een anonieme functionaris van het Witte Huis vatte tegenover CNN de dynamiek samen waarbij ministers en adviseurs Trumps besluiten simpelweg uitvoeren, in plaats van dat zij daar hun eigen stempel op proberen te drukken. Niet voor niets waren het Bessent én Lutnick die met Trump afstemden hoe het uitstellen van de heffingen moest worden gecommuniceerd.

Alleenheerser Trump

Toonbeeld van Trumps nieuwe positie als alleenheerser zijn de kopstukken die zich volledig volgzaam hebben opgesteld. Vicepresident J.D. Vance en Stephen Miller, die een van de belangrijkste adviserende functies in het Witte Huis bekleedt, zouden tijdens vergaderingen over het invoeren van de heffingen consequent hebben herhaald Trump te steunen ongeacht de precieze koers die hij zou kiezen.

Over drie maanden moeten de gepauzeerde heffingen weer van kracht worden. Nu er minder ruimte lijkt voor tegenspraak, moet blijken of Trumps adviseurs wat in de melk te brokken hebben, of dat zij uiteindelijk allemaal dansen naar de pijpen van hun president. Dat Trump zijn draai vorige week ‘instinctief’ noemde, is een teken aan de wand.

Wie zitten er in het ‘tarieventeam’ van Trump?

Het gematigde kamp

De 63-jarige Scott Bessent is minister van Financiën. Bessent vergaarde grote rijkdom als partner bij het investeringsfonds van George Soros, voordat hij voor zichzelf begon. Als zakenman schreef hij dat heffingen tot ‘inflatie’ leiden, hoewel hij erkende dat ermee dreigen de VS een betere onderhandelingspositie kan verschaffen. Dezelfde boodschap verkondigde hij vorige week na het pauzeren van de heffingen. Dat klinkt beduidend anders dan zijn uitspraken toen hij hengelde naar zijn huidige positie. “Heffingen zijn een manier om eindelijk weer op te staan voor de Amerikaan”, stelde hij eind vorig jaar.

Scott Bessent - Minister van Financiën.ANP / EPA

Kevin Hassett (63) is baas van de Nationale Economische Raad, waar Trump met kopstukken uit de regering spreekt over economisch beleid. Eerder werkte hij voor een conservatieve denktank en als voorzitter van de wetenschappelijke adviesraad Council of Economic Advisors tijdens Trumps eerste termijn. Hij verdedigde destijds het gebruik van heffingen tegen China en Mexico als onderhandelingstactiek om betere handelsvoorwaarden af te dwingen. Tegelijkertijd was hij zich ook bewust van de mogelijke negatieve gevolgen voor de economische groei van de VS.

Kevin Hassett - Baas van de Nationale Economische RaadANP / EPA

Het populistische kamp

Howard Lutnick, de 63-jarige minister van Economische Zaken, was de CEO van vermogensbeheerder Cantor Fitzgerald. Hoe vurig hij gelooft in het nut van heffingen, is volgens mensen die hem kennen niet geheel duidelijk. Naar buiten toe stelt Lutnick zich er onverminderd positief op. “De banen die gecreëerd zullen worden, de mensen die fabrieken zullen bouwen, de monteurs die aan robots zullen werken; het zullen er miljoenen en miljoenen zijn”, zei hij over de positieve gevolgen.

Howard Lutnick - Minister van Economische ZakenAP

Stephan Mirran (41), een promovendus van Harvard, bekleedt de oude post van Hassett. Hij werkte eerder voor diverse investeringsmaatschappijen en adviseerde het ministerie van Financiën tijdens Trumps vorige termijn. Hoewel hij hamert op het geleidelijk en voorspelbaar invoeren van importheffingen, meent hij dat die gebruikt kunnen worden om landen te dwingen de dollars die zij in reserves hebben te verkopen en staatsleningen voor lange tijd en zonder rente te versterken. Daartegenover zou vrije handel met de VS moeten staan.

Stephen MiranREUTERS

Stephen Miller staat bekend als een van de belangrijkste vertrouwelingen van Trump. De 39-jarige heeft in zijn rol als plaatsvervangend stafchef voor beleid net als tussen 2017 en 2021 weer een belangrijke adviserende functie. Hij is van de school die de heffingen minder als onderhandelingsmiddel ziet, en meer als doel op zich. Volgens Miller zullen de heffingen industrie terughalen naar de VS en daarmee zal “onze nationale veiligheid weer beschermd worden”.

Stephen MillerAP

Peter Navarro (75) speelde zich ooit in de kijker bij Trump met het boek Death by China. Daarin betoogt hij dat China een bedreiging vormt voor de Amerikaanse economische dominantie. Het leverde hem een belangrijke adviserende rol op tijdens Trumps eerste termijn. Ook nu bekleedt hij de rol van handelsadviseur. In Project 2025, de conservatieve blauwdruk voor Trumps tweede termijn, schreef Navarro dat de handelstekorten van de VS met andere landen de nationale veiligheid van de VS in gevaar brengen. Met importheffingen moet dat rechtgezet worden.

Peter Navarro - Handelsadviseur.Getty Images