Tijdens een rustig moment op een gewone werkdag neemt u even de tijd om uw favoriete serie op te zetten en tot rust te komen. U fronst uw wenkbrauwen om er toch enigszins geconcentreerd uit te zien. Als u op de afspeelknop drukt, beseft u dat uw koptelefoon niet was aangesloten. De intro van Ex on The Beach weergalmt door het hele kantoorgebouw en uw collega’s kijken verrassend begripvol op van hun bureau. U bent duidelijk niet de enige taskmasker in de zaal.

Uit een bevraging van hr-dienstengroep Liantis blijkt dat de helft van alle werkende Belgen weleens doet alsof ze het druk hebben, terwijl ze eigenlijk niets nuttigs doen. “Je wilt overkomen als een harde werker tegenover je collega’s en werkgever”, zegt Yarne (23), die enkel onder een schuilnaam in de krant wilt komen. “Als ik openlijk toegeef dat ik traag werk of schijnwerk, zou ik mijn job kunnen verliezen.”

Overbodig

Yarne werkt als consultant voor een databedrijf, wat betekent dat de werkdruk afhangt van hoeveel klanten ze hebben. Omdat het bedrijf momenteel niet genoeg klanten heeft, krijgt hij minder taken dan meer ervaren werknemers. “Als iedereen druk bezig is met belangrijke taken en jij bent de enige die niets nuttigs doet, dan krijg je het gevoel dat je overbodig bent. Ik wil graag nuttig zijn, maar ik krijg die taken gewoon niet.”

Omdat Yarne regelmatig niet weet wat te doen op het werk, ontwikkelt hij een talent voor task masking. “Ik ga op tijd naar kantoor om aan de bureaus met de rug naar het raam te kunnen zitten. Dan kan ik soms een spelletje spelen of een puzzel maken op LinkedIn zonder dat er iemand kan meekijken.”

Een andere welbekende maskeertechniek is het inplannen van verzonnen of overbodige meetings. “Die kunnen altijd lang duren, en dan gaat de tijd wat sneller voorbij”, zegt Yarne. Daarnaast gaat hij regelmatig hulp vragen bij een collega terwijl dat eigenlijk niet echt nodig is.

Wijnand Speelman, nu 36, was 18 jaar oud toen hij begon te werken. “Ik moest de archieven van een leasebedrijf bijhouden en digitaliseren. Ik vond die job echt vreselijk, maar wist dat ik het nog een tijdlang moest volhouden. Dus ik ging op zoek naar een manier om het werk draaglijker te maken.”

En zo vond Speelman zijn eigen manier om de tijd op te vullen. “Ik was heel goed in schijnwerken. Omdat de lunch altijd zo zwaar op mijn maag lag, zei ik elke namiddag tegen mijn collega’s dat ik naar het archief ging, maar eigenlijk trok ik me terug op de wc om een dutje te doen. Ik zette de wekker op anderhalf uur en ging daarna weer verder werken. Als er een olympische discipline was in slapen op de toiletten, had ik zeker een gouden medaille gewonnen.”

“De truc is om te compenseren”, zegt Speelman. “Ik werkte in de voormiddag heel hard, zodat ik het later ook wat rustiger aan kon doen.” Regelmatig tonen hoe druk je het wel niet hebt, is dus ook een vorm van task masking. “Uit eigen ervaring kan ik besluiten dat de mensen die het luidst verkondigen dat ze druk bezig zijn meestal de grootste luieriken zijn”, aldus Speelman. “Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen.”

Digitalisering

Noem het schijnwerken, faken of epibreren - het fenomeen is alleszins niet helemaal nieuw. Wim Van der Linden, woordvoerder van Randstad, vertelt dat werknemers altijd al naar manieren hebben gezocht om hun werk te maskeren. “Denk maar aan iemand die verdiept lijkt in een papieren dossier, maar in werkelijkheid vooral de tijd aan het uitzitten is.”

Toch wordt vooral gen Z beschuldigd van hun epibreergedrag. De cijfers van Liantis tonen aan dat meer jongeren toegeven wel eens te task masken. Het is echter nog maar de vraag of ze echt minder productief zijn, of dat ze er gewoon opener over durven praten dan oudere generaties. Volgens Van der Linden is task masking alvast iets van “alle tijden en leeftijden”.

Dat het fenomeen net nu veel aandacht krijgt in de hr-wereld, is niet helemaal toevallig. “Vandaag is het gemakkelijker om je te verbergen”, zegt Van der Linden. “Er is een overload aan digitale communicatie: met smartphones en laptops kunnen we moeiteloos druk bezig lijken zonder echt productief te zijn.”

Professor arbeidssociologie Geert van Hootegem (KU Leuven): ‘Het druk hebben is voor veel werknemers al bijna een statussymbool geworden. Het wordt als normaal of gewenst ervaren.’rv

Door de digitalisering is task masking dus gemakkelijker geworden, maar het zegt ook iets over de Belgische werkmentaliteit, vertelt professor arbeidssociologie Geert van Hootegem (KU Leuven): “We leven in een maatschappij die om winnaars draait. We willen het beste uit ons leven halen en de tijd zo productief mogelijk invullen. Aan de andere kant vinden we het ook belangrijk om tijd voor onszelf te nemen en voldoende te rusten. Mensen die schijnwerken proberen een evenwicht te vinden tussen die twee kampen.”

Zelfbescherming

Veel mensen hebben moeite om een evenwicht te vinden tussen prestatiedruk en zelfzorg. Steeds meer werknemers lopen tegen een burnout of een depressie aan, zo blijkt uit recente cijfers van het RIZIV, het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering. Van Hootegem: “Het druk hebben is voor veel werknemers al bijna een statussymbool geworden. Het wordt als normaal of gewenst ervaren.”

Na quiet quitting, of enkel de strikt noodzakelijke taken uitvoeren, en het nemen van een micropensioen, is task masking nog maar eens een hippe term om uit te drukken dat veel werknemers geen raad meer weten met een te hoge werkdruk.

Het overgrote deel (63,5 procent) van de mensen die aangeven soms te schijnwerken, ziet het dus als een vorm van zelfbescherming, zo blijkt uit de cijfers van Liantis. Ze willen het wat rustiger aan doen, hebben nood aan ontspanning of willen niet nog meer taken erbij nemen.

“Ik werk in een omgeving waarin de nadruk sterk ligt op productie, cijfers en deadlines. Overuren zijn bij ons toch eerder regel dan uitzondering”, zegt Hanne, een dertiger die ook onder een schuilnaam wil getuigen. “In zo’n context is er weinig ruimte om aan te geven dat je even een pauze nodig hebt, of dat je mentaal niet op volle kracht draait. Ik kamp met chronische mentale klachten, en task masken helpt me om het werk behapbaar te houden.”

Hanne doet soms alsof ze druk bezig is, terwijl ze eigenlijk even op adem komt. “Dankzij een beetje schijnactiviteit van tijd tot tijd kan ik de balans bewaren tussen wat er van mij verwacht wordt en wat ik mentaal aankan. Ik kijk bijvoorbeeld een aflevering op Netflix of doe een dutje van tien minuten. Het geeft me de ruimte om mijn eigen werkritme te bepalen, zonder telkens te hoeven uitleggen waarom ik niet op volle toeren draai. Het is voor mij geen manier om aan mijn werk te ontsnappen, maar juist een manier om het vol te houden.”

Bore-out

“De andere kant van de medaille toont dat 60 procent het dan weer niet druk genoeg heeft op het werk”, zegt Van Hootegem. Door een gebrek aan uitdaging raken veel mensen verveeld op het werk. “Om die verveling te maskeren, kan het helpen om te doen alsof je druk bezig bent.”

Maar langdurige verveling kan ook leiden tot een bore-out, zegt Yarne. “Ik heb geen burn-out, want ik wil wel hard werken, maar een bore-out, omdat ik me gewoon doodverveel.”

“Ik heb momenteel geen concreet project om uit te werken en moet al maanden aan een stuk dezelfde saaie taakjes uitvoeren”, zegt Yarne. “De werkfsfeer zit hier goed en ik doe mijn job graag als er werk is, maar momenteel is er gewoon niet genoeg uitdaging. Ik ben ondertussen op zoek naar een werkgever die mij wel klantenprojecten kan bezorgen, ook al wil ik eigenlijk niet van job veranderen.”

Een bijkomende verklaring voor task masking ligt dus bij het gevoel van zinloosheid dat veel werknemers ervaren. “Als je geen concrete doelen of verantwoordelijkheden hebt, is er meer kans op task masken”, zegt Speelman, die intussen niet meer in het leasebedrijf werkt. Hij is nu radiopresentator bij NPO 3FM en merkt dat hij niet vaak meer schijnwerkt. “Bij een radioprogramma heeft ieder zijn taak en verantwoordelijkheid. Als ik mijn werk niet doe, valt het hele programma in elkaar.”

Een les die Speelman heeft getrokken uit zijn carrièreswitch, is dat task masking een “alarmsignaal” is om aan te tonen dat er iets mis is. “We kunnen allemaal doen alsof het heel normaal is, maar het zegt wel veel over hoe jij je voelt op je werk. Of je verveelt je, of je hebt te veel stress, of je vindt je werk saai en vermoeiend. Als je echt doet waar je gelukkig van wordt, is het normaal niet nodig om te doen alsof.”

Work-life balance

Task masking zou ook een gevolg kunnen zijn van een verstoorde work-life balance, zegt Van Hootegem. Sinds de coronapandemie werken we vaker van thuis uit, waardoor werk en privé steeds meer vervlochten raken. “Het werk wordt mee naar huis genomen, maar het huis wordt ook steeds meer naar het werk genomen”, aldus Van Hootegem.

Een onderzoek door hr-dienstverlener Randstad toont aan dat er vandaag evenveel werknemers zijn die privézaken regelen tijdens kantooruren dan dat er werknemers zijn die buiten de kantooruren met het werk bezig zijn, namelijk twee op de drie van alle bedienden en kaderleden. Onder privézaken valt bijvoorbeeld het nakijken van je privémail, scrollen en chatten op sociale media, privé telefoneren, en fysiek of online shoppen.

Daarin schuilt een groot verschil tussen mensen die soms thuiswerken en mensen die altijd op kantoor aanwezig zijn. Van de thuiswerkers voert 78 procent niet-werkgerelateerde activiteiten uit tijdens de werkuren, terwijl er van de niet-thuiswerkers 61 procent zich daar weleens schuldig aan maakt.

Ook lijken volgens deze studie mannen (70 procent) meer privézaken op het werk te regelen dan vrouwen (61 procent). “Het weerspiegelt hardnekkige rolpatronen en verwachtingen: mannen werken vaker in ICT- of managementfuncties, terwijl vrouwen vaker oververtegenwoordigd zijn in sectoren als zorg, onderwijs en retail. Mannen werken daarom meer van thuis uit en kunnen daardoor wellicht makkelijker onopgemerkt task masken”, aldus Van der Linden.

Je bezighouden met persoonlijke taken tijdens het werk kan dus evengoed een vorm van task masking zijn, zelfs als je thuiswerkt. “Als je op het werk een kwartier op je smartphone zit, dan hebben mensen na een tijdje wel door dat je niet zo productief bent”, zegt Yarne. “Maar thuis is het veel gemakkelijker om te schijnwerken. Ik zorg ervoor dat mijn Teams (een communicatieplatform waarop je met collega’s kan videobellen, KH) altijd open staat, maar ik kan intussen wel op sociale media scrollen of huishoudelijke taken uitvoeren zonder dat iemand het doorheeft.”

“Omdat de werkplek meer fluïde is geworden, is het werk dat je verricht minder controleerbaar. Maar we hebben die controle net nodig om gemotiveerd te blijven”, zegt Van Hootegem. Omdat veel mensen thuis werken, hebben werkgevers minder zicht op wat werknemers doen tijdens de werktijd. “Daarom vind ik het ik het wel aangenaam om fysiek op kantoor aanwezig te zijn”, zegt Yarne. “Dan is de motivatie en productiviteit hoger omdat er meer sociale controle is.”

Strak werkregime

Van Hootegem pleit niet voor een strakker werkregime, voor de duidelijkheid, maar wel voor betere uurregelingen. “Het is belangrijk om van tijd tot tijd pauzes te nemen. Glijdende uurregelingen zorgen ervoor dat werknemers langer aan een stuk doorwerken om vroeger te kunnen stoppen.” Als je lang achter je bureau zit, is het dus meer dan logisch dat je af en toe een pauze voor jezelf moet inlassen door te schijnwerken.

Ook een vertrouwde werkomgeving kan ervoor zorgen dat mensen minder moeten doen alsof. “Op mijn huidige werk merk ik dat er een meer open cultuur is”, zegt Speelman. “Als iemand zich even verveelt of zich niet zo lekker voelt, wordt dat gewoon uitgesproken. We proberen dan uit te zoeken hoe we de taken anders kunnen verdelen.”

“Als je job je meer energie kost dan dat hij geeft, kan je jezelf afvragen of het wel iets voor jou is”, zegt Van Hootegem. Ook Speelman heeft nog een boodschap voor alle task maskers. “Schijnwerken is inherent aan het ontdekken van je werkende leven. Zie het als een manier om uit te zoeken wat voor werk je graag doet.”