Op het bureau van Basiel (22) wacht een vrijwel ongeschonden cursus vermogensrecht, maar op de eerste woensdagavond van de paasvakantie verkiest hij de Antwerpse uitgaansbuurt boven de studie. Op het terras van Kassa 4 vertelt hij hoe hij de route van zijn kot naar zijn favoriete studentencafés blindelings kan lopen en dat is maar goed ook.

Sinds zijn verhuis naar de stad kent het nachtleven nog weinig geheimen voor hem. Feestjes zijn een ideale manier om aan de academische prestatiedruk te ontsnappen en alcohol is vaak de smeerolie voor zijn sociaal leven. ‘Ik heb me lang verdedigd als mijn ouders vragen stelden over mijn drinkgedrag, want mijn vrienden deden het ook en we maakten toch gewoon plezier. Maar door wat nu gebeurd is, vraag ik me af of ik de voorbije jaren ook fouten gemaakt heb.’

De voorbije week protesteerden duizenden mensen tegen het vonnis in een zaak rond een Leuvense student gynaecologie die in het najaar van 2023 een jonge vrouw verkrachtte. Ze ontmoetten elkaar tijdens een nacht waarin ze zo dronken was dat ze nog amper op haar benen kon staan. Ze kusten elkaar en toen de vriendin waar zij zou blijven slapen haar deur niet opendeed, brachten ze de nacht door op zijn kot. Aan de rechter verklaarde de jongeman dat hij gevraagd had of hij haar zonder condoom mocht penetreren, maar die was van oordeel dat zij te dronken was om nog toestemming te geven.

Toen Basiel las dat de straf van de student in eerste aanleg opgeschort werd, voelde hij dezelfde walging en frustratie over klassenjustitie als de woedende meute op sociale media. Maar nadat de initiële woede wegdeemsterde, herkende hij zichzelf ook in het verhaal.

BELGA

‘Ik zou je niet kunnen zeggen hoe vaak ik de afgelopen jaren dronken seks heb gehad’, vertelt hij. Soms werd de rechtenstudent wakker in onbekende koten naast meisjes van wie hij de naam niet eens kon herinneren. Met de hand op het hart vertelt hij dat hij nooit het gevoel had iets verkeerds te doen, maar nu vraagt hij zich af of hij en zijn bedpartners wel genoeg bij zinnen waren om toestemming voor seks te geven. ‘Op televisie hoor je dat een ‘ja’ van een dronken persoon altijd ‘nee’ betekent, maar mijn vrienden en ik hebben al zo vaak seks gehad terwijl we onder invloed waren. Zijn we dan allemaal vervolgbaar? Of ben ik al slachtoffer geworden? Want er zijn ook avonden die ik me niet meer goed herinner.’

Met zijn bedenking wijst Basiel op een maatschappelijk vraagstuk dat bijzonder gevoelig ligt. In de zoektocht naar nuance bestaat het risico om het gedrag van geweldplegers (veelal mannen) te vergoelijken en om slachtoffers nog maar eens het gevoel te geven dat ze zelf mee verantwoordelijk zijn voor wat hen overkwam.

Tegelijkertijd blijft de vraag of jongeren wel op de hoogte zijn van de laatste hervorming van het seksueel strafrecht waarin een grote klemtoon op een positieve definitie van toestemming gelegd werd. Iemand die dronken is of andere drugs gebruikt heeft, kan bijvoorbeeld niet instemmen met seks omdat diens beoordelingsvermogen beperkt is. ‘In heel mijn schoolcarrière is het woord ‘toestemming’ nooit gevallen. We leerden alles over seksuele handelingen, maar niet hoe je om die toelating kan vragen’, zegt Hanna De Boe (20), die logopedische en audiologische wetenschappen studeert aan de KU Leuven.

Zij is een van de drijvende krachten achter de Leuvense betoging tegen het vonnis in de verkrachtingszaak. Daarnaast startte ze een petitie waarin om een Paars Punt gevraagd wordt, een meld- en steunpunt voor grensoverschrijdend gedrag in uitgaansbuurten. Voor haar is het naast de kwestie of jongeren het seksueel strafrecht wel goed genoeg kennen om te weten welke straffen bijvoorbeeld op seks zonder toestemming staan. ‘Mensen moeten niet bang zijn voor de gevolgen op lange termijn, maar focussen op de gevoelens van de persoon met wie ze in bed liggen.’

Risicozone

Een specifieke aanpak voor uitgaansbuurten is niet zo’n bizar idee omdat de studententijd als een ‘risicozone’ voor grensoverschrijdend gedrag beschouwd wordt. 35 procent van alle mensen die zich aanmelden bij de Zorgcentra na Seksueel Geweld is tussen 18 en 26 jaar oud. Een onderzoek van het Nederlandse expertisecentrum Rutgers toonde dan weer aan dat 20 procent van de vrouwen tussen 15 en 24 jaar al gedwongen werd om seksuele handelingen te stellen. Die cijfers zijn extra opmerkelijk omdat 94 procent van de jongeren zeker is dat hun bedpartners ook seks willen. Heel vaak wordt alcohol genoemd als de belangrijkste factor die het beoordelingsvermogen in de war stuurt.

De student gynaecologie krijgt voorlopig geen straf, maar zijn slachtoffer wordt wel veroordeeld door een aanzienlijk deel van de publieke opinie. Zij zou verkeerde signalen uitgestuurd hebben en achteraf spijt gekregen hebben van wat aan de toog van volkscafés ‘een gewone onenightstand’ heet. Het is een oordeel dat erg triggerend is voor Mila* (19), die vorig jaar aangerand werd tijdens een feestje om de laatste vijftig dagen van het schooljaar te vieren. Toen ze rond twee uur ’s nachts naar de slaapzaal trok om uit te rusten, kroop een dronken klasgenoot bij haar in bed en betastte hij haar. ‘Ik was zo bang dat ik niets meer durfde te doen. Het duurde misschien een paar minuten, maar het voelde als een eeuwigheid.’

De volgende dag vertelde Mila haar ouders over de aanranding, maar zij schatten de impact ervan niet goed in. De tiener voelde zich daardoor eenzaam: ze huilde vaak en kreeg nog met moeite een hap door haar keel. ‘Een week later waren we op familiebezoek toen mijn grootvader een krantenartikel over een aanranding besprak. Hij zei dat slachtoffers vaak overreageren en ik ben toen in huilen uitgebarsten. Pas toen beseften mama en papa hoe erg het was’, vertelt Mila.

Uitgaansbuurt Overpoort in Gent.Jeroen Desmecht

Ze deed aangifte bij de politie, maar het onderzoek verliep niet vlot. Toen ze enkele maanden later opnieuw opgeroepen werd voor een verhoor, werd ze hard aangepakt door de agent. ‘Hij zei dat ik het uitgelokt had en vroeg voortdurend hoeveel ik gedronken had. Terwijl ik mijn aanrander niet eens gesproken had die avond. Het voelde alsof ik de dader was en niet het slachtoffer.’

Via een psycholoog slaagde Mila er uiteindelijk in om een manier te vinden om met haar verdriet om te gaan. Die bijstand was ook welkom omdat het gerecht voor haar geen rechtvaardigheid bracht. In oktober vorig jaar kreeg ze te horen dat de zaak geseponeerd werd door een gebrek aan bewijs, ook een andere klacht rond verkrachting tegen dezelfde jongen leidde niet tot een rechtszaak. ‘Ik vind dat er veel meer sensibiliseringsacties rond grensoverschrijdend gedrag bij jongeren moeten komen. Ook op school wordt het er nog niet genoeg in gedramd.’

Als er iets positiefs uit het dossier rond de gynaecoloog in opleiding moet voortkomen, dan is het wel dat mensen stilstaan bij hun eigen gedrag. Basiel geeft bijvoorbeeld aan dat hij zich niet meer aan seks wil wagen als hij of zijn partner onder invloed zijn. ‘Ik wil niet voor de rest van mijn leven de gevolgen van een zatte avond dragen. Maar ik heb wel al wakker gelegen van wat ik de voorbije jaren gedaan heb. Ik hoop oprecht dat ik niemand gekwetst heb.’

De conflicterende gevoelens van Basiel zijn herkenbaar voor Caro*. Zij is ondertussen een dertiger, maar als 17-jarige kende het nachtleven weinig geheimen voor haar. Tijdens een avondje uit kreeg ze van een vriend voor het eerst lsd aangeboden. Toen ze eenmaal onder invloed was, drong hij opeens aan op seks. ‘In het verleden had hij dat ook al wel geprobeerd, maar ik had altijd geweigerd. Die avond hoorde ik mezelf toch toestemmen en toen hebben we in een bosje achter de club seks gehad’, vertelt ze.

Na al die jaren is het voor haar nog altijd moeilijk om te zeggen of ze die avond misbruikt werd. Ze heeft het er ook nooit meer met de vriend over gehad. ‘Hij wist net zo goed dat zijn gedrag niet oké was. Ik heb er geen trauma’s aan over gehouden, maar het maakte wel duidelijk hoe snel iemand zijn kans kan grijpen.’ Op latere feestjes vroeg ze altijd aan vrienden om bij haar te blijven als ze dronken was. Zo wilde ze voorkomen dat ze opnieuw in een onaangename situatie verzeild zou geraken.

Het parket ging ondertussen in beroep tegen de opschorting van de straf voor de student gynaecologie. Basiel en Mila hopen dat er na het hijgerige mediacircus ruimte is om op een serene manier over de relatie tussen alcohol en toestemming voor seks te praten.

Mila verlegt ondertussen haar eigen steen in de rivier. Na haar onaangename ervaring op het politiekantoor besloot ze namelijk om zelf criminologie te studeren aan de universiteit. ‘Ik wil rechercheur worden en slachtoffers van seksueel geweld beter ondersteunen. Ik heb een trauma overgehouden aan de manier waarop ik ondervraagd ben. Het zou fijn zijn als ik mensen beter kan opvangen en kan tonen dat zij geen daders zijn.’

*Mila en Caro zijn schuilnamen, hun identiteit is bekend bij de redactie.

(De Morgen)