Poetin ondertekende maandag een presidentieel decreet waarmee tegen midden juli 160.000 Russische mannen tussen de 18 en 30 jaar moeten worden opgeroepen om hun militaire dienstplicht van een jaar te vervullen. Zo’n decreet wordt twee keer per jaar door de Russische president uitgevaardigd, een keer in de lente en een keer in de herfst. Voor die campagne baseert de legertop zich op een centrale elektronische database.

Hoogste aantal sinds 2011

De 160.000 nieuwe rekruten vormen het hoogste aantal sinds het voorjaar van 2011, toen Poetin nog meer dan 200.000 nieuwe dienstplichtigen opriep. Vorig jaar werden 150.000 dienstplichtigen opgeroepen voor de lentecampagne, tegenover 147.000 in 2023 en 134.500 in 2022.

Officieel staat het aantal dienstplichtigen los van de oorlog tegen Oekraïne, aangezien ze er niet aan deelnemen en de nieuwe rekruten niet op gevechtsmissie worden gestuurd. Toch zijn ze al meerdere keren betrokken geweest bij gevechten in het Russische grensgebied. Ook vervullen de nieuwe rekruten taken die niet kunnen worden uitgevoerd door soldaten die naar het front worden gestuurd.

Sinds Rusland in februari 2022 buurland Oekraïne binnenviel voerde het Kremlin de troepensterkte van het Russische leger al drie keer op. In de herfst van 2022 gaf president Poetin het bevel tot een gedeeltelijke verplichte mobilisatie van 300.000 nieuwe soldaten, een hoogst onpopulaire maatregel die sindsdien niet meer herhaald werd.

Afgelopen najaar gaf Poetin wel het bevel om de beoogde sterkte te verhogen tot 2,4 miljoen personeelsleden, onder wie 1,5 miljoen soldaten. Begin 2022 waren dat er nog 1 miljoen.

Behalve dienstplichtigen, waarvan de maximumleeftijd vorig jaar al is opgetrokken van 27 tot 30 jaar, kijkt het Kremlin voor die versterking vooral naar professionele soldaten en contracten van kortere duur. Die worden met steeds hogere tekenbonussen naar het leger gelokt.

Volgens Dmitri Medvedev, voormalig Russisch president en vicevoorzitter van de Russische Veiligheidsraad, tekenden vorig jaar 450.000 Russen een contract om in het leger te dienen. Doel is om dat cijfer ook dit jaar te halen. De voorbije jaren werden ook tienduizenden gevangenen geronseld die in ruil voor hun inzet in Oekraïne strafvermindering kregen.

Namen 100.001 omgekomen militairen gekend

In tussentijd is de Russische onafhankelijke mediakanaal Mediazona er in samenwerking met de Rusland-afdeling van de BBC in geslaagd om de namen te verzamelen van 100.001 omgekomen Russische militairen.

Volgens inlichtingen van het Britse ministerie van Defensie heeft het Russische leger sinds het begin van de invasie al 900.000 manschappen verloren op het slagveld, waarvan er naar schatting 250.000 omgekomen zijn. In de eerste drie maanden van dit jaar alleen al zou het aantal doden, gewonden en vermisten al bijna 100.000 bedragen.

De website '200' met daarop de namen en foto's van 100.001 omgekomen Russische militairen in de oorlog tegen Oekraïne.Mediazona/BBC

Officiële slachtofferlijsten zijn er, net als in Oekraïne overigens, niet. Mediazona en de BBC pluizen daarom al sinds het begin van de oorlog minutieus overlijdensberichten, lokale nieuwsartikels, posts op sociale media en andere openbare bronnen uit, op zoek naar de identiteit van omgekomen soldaten. Eind maart werd de kaap van 100.000 geverifieerde slachtoffers gerond.

10.000 overlijdensberichten

Nog eens 10.000 overlijdensberichten staan in de wachtrij om gecontroleerd te worden, bovendien benadrukken de media dat het werkelijke slachtofferaantal significant hoger ligt. Op basis van een statistische analyse van oversterftecijfers onder Russische mannen, komt het project op minstens 165.000 overlijdens.

Meer dan 24.000 van de omgekomen militairen waren vrijwilligers, 16.100 waren gevangenen en 11.600 waren gemobiliseerde soldaten. Onder de overleden militairen waren ook meer dan 4.800 officieren. Alle namen werden in februari voor het eerst online geplaatst op de website 200.zona.media, een verwijzing naar de militaire code ‘200’ voor een overleden soldaat.

Van 79.000 doden kon de sterfdatum achterhaald worden, waaruit blijkt dat vooral de winter van 2022-2023 bijzonder dodelijk was voor het Russische leger. Dat was toen verwikkeld in een maandenlange strijd om de Oost-Oekraïense stad Bachmoet, waarbij vooral veel Russische gevangenen, maar ook soldaten van het Wagner-huurlingenleger om het leven zijn gekomen.

Vooral het aantal overleden gevangenen nam na de inname van Bachmoet in mei 2023 significant af. Ook het aantal gemobiliseerde soldaten neemt stelselmatig af. Omgekeerd nam het aantal omgekomen militairen dat vrijwillig een contract met het Russische leger ondertekende vanaf de herfst van 2023 net toe, en blijft hun aantal tot op vandaag erg hoog. Allicht speelt het hogere tekengeld dat Rusland rond die periode invoerde voor vrijwilligers daarbij een rol.

Hoe armer, hoe meer doden

Uit de regionale verdeling blijkt nog maar eens hoe Poetin te allen prijze lijkt te willen vermijden dat de gevolgen van de oorlog zich in de grote steden laten voelen, en vooral in de armere streken naar militairen wordt gezocht.

Hoewel Moskou en Sint-Petersburg samen meer dan 13 procent van de Russische bevolking uitmaken, tellen ze doordat er veel minder wordt gerekruteerd en gemobiliseerd amper iets meer dan 2 procent van alle gekende dodelijke slachtoffers van de oorlog.

De meeste doden kwamen vooral uit de armere en rurale regio’s in het centrum, oosten en zuiden van Rusland, en amper uit de westelijke regio’s waar nochtans veel meer mensen wonen. De meeste omgekomen militairen kwamen uit de deelrepubieken Basjkirostan en Tatarstan met elk meer dan 4.000 doden.

Nog duidelijker zijn de cijfers wanneer die tegen het inwonertal worden afgezet. Zo telde de oostelijke Siberische deelrepubliek Boerjatië - goed voor slechts 0,67 procent van de Russische bevolking - nu al 2.369 omgekomen militairen, of 244 per 100.000 inwoners. Hoofdstad Moskou - goed voor 9,2 procent van de hele bevolking - telt voorlopig slechts 1.198 overleden militairen, of amper 9 per 100.000 inwoners, liefst 27 keer minder.

Oudere mannen

Ook de data over vrijwilligers tonen goed aan hoe vooral mannen uit armere streken zich laten verleiden door het salaris en de tekenbonus wanneer ze zich bij het leger aanmelden om te gaan vechten in Oekraïne, in een wanhopige poging om uit de armoede te ontsnappen.

Het risico op overlijden lijken velen daarbij op de koop toe te nemen, zeker wanneer ze wat ouder zijn. Van de meer dan 24.000 omgekomen vrijwilligers kwamen er bijvoorbeeld 782 of 3,2 procent uit Boerjatië, tegenover 284 of 1,2 procent uit Moskou.

Gesorteerd volgens leeftijdsgroep kwamen vooral 45- tot 47-jarige en 48- tot 50-jarige vrijwilligers de afgelopen drie jaar om het leven. Bijna de helft - 10.000 op de 22.000 waarvan de leeftijd gekend was - was ouder dan 45 jaar op het moment van overlijden.