Het nieuwe warmtebedrijf komt op deze manier volledig in publieke handen, aangezien de drie samenwerkende partijen allemaal overheidsinstanties zijn. Woensdag ondertekende wethouder Zita Pels daarvoor een intentieverklaring met Alliander en EBN (Energie Beheer Nederland).

Alliander beheert in grote delen van Nederland de stroom- en gasnetten. EBN investeert van oudsher in de winning van olie en gas, maar de laatste jaren ook in aardwarmte, uit de diepe ondergrond.

Samenwerking met Vattenfall uit elkaar gespat

De nieuwe samenwerking is een reactie op het stuklopen van de samenwerking die de gemeente had met woningcorporaties en energiebedrijf Vattenfall. Daarbij was het de bedoeling om snel tienduizenden woningen in Amsterdam aan te sluiten op het warmtenet van Vattenfall, maar die samenwerking spatte vorig jaar uit elkaar.

Vattenfall besloot geen bestaande buurten meer aan te sluiten, omdat daarmee volgens het energiebedrijf nog maar weinig te verdienen valt. De corporaties steigerden toen Vattenfall zijn tarieven in één klap met 200 euro verhoogde, terwijl sociale huurders nog zo was beloofd dat zij niet duurder uit zouden zijn dan met aardgas.

Kosten naar verwachting lager

Pels verwacht dat een warmtebedrijf in overheidshanden meer grip en controle zal hebben op de snelle uitbreiding van warmtenetten. Ze denkt bovendien dat de kosten lager blijven voor de Amsterdammer. Pels verwacht dat een volledig publiek warmtebedrijf kan aansturen op transparante en stabiele tarieven. Verder wordt verwacht dat de kosten lager kunnen door standaardisatie en omdat er geen aandeelhouder is die een fiks winstpercentage verlangt.

In een persbericht schrijven de drie partijen dat het hun bedoeling is ‘snel voor grote delen van Amsterdam’ warmtenetten aan te leggen. Ook andere gemeenten in de regio zijn welkom om zich aan te sluiten.

Wel is al duidelijk dat de plannen diepe zakken vergen. Eerder dit jaar schatte wethouder Pels de totale investeringen in warmtenetten in Amsterdam op 7,6 miljard euro.

Warmte uit datacenters

Ook is het nog de vraag waar de warmte vandaan moet komen. Voor de bestaande warmtenetten worden aardgas en afval verstookt in grote energiecentrales. De nieuwe samenwerking zet in op andere warmtebronnen, die meteen het voordeel hebben dat ze minder afhankelijk zijn van het buitenland.

“Warmtenetten moeten meer gaan draaien op warmtebronnen van eigen bodem,” zegt EBN-directeur Warmtenetten Herman Exalto. Hij ziet voor Amsterdam goede kansen in aquathermie, restwarmte uit datacenters en het lijkt erop dat de ondergrond geschikt is voor aardwarmte.

Alliander heeft al veel te stellen met de uitbreiding van het elektriciteitsnet, en juist daarom stapt het netwerkbedrijf naar voren om ook warmtenetten aan te leggen. “Door op sommige plekken warmtenetten aan te leggen, hebben we op andere plekken meer ruimte om huizen met elektriciteit te verwarmen,” zegt Guido Frenken van Firan, de warmtedochter van Alliander. “Warmtenetten zijn een deel van de oplossing om de druk op het stroomnet te verlagen.”

Eind dit jaar duidelijkheid

EBN, Alliander en Amsterdam gaan de samenwerking eerst onderzoeken. Daarover moet voor het einde van dit jaar duidelijkheid komen.

Eind 2025 wil Pels per buurt bovendien duidelijkheid geven welke techniek daar de voorkeur van de gemeente heeft: een warmtenet, of toch een warmtepomp of een gasnet, met biogas bijvoorbeeld. Daarbij kiest de gemeente voor elke buurt de oplossing met de laagste kosten, inclusief de aanleg van de infrastructuur, de warmtebron en betere isolatie, die soms een grote verbouwing vergt.

Binnenkort buigt de Tweede Kamer zich over de toekomst van warmtenetten. Daarbij is het plan dat warmtenetten verplicht in handen komen van bedrijven die minstens voor de helft het eigendom zijn van de overheid.

Als staatsdeelneming krijgt EBN dan ook formeel een rol bij de aanleg en uitbreiding van warmtenetten. Het kabinet heeft daarvoor dit voorjaar honderden miljoenen euro’s beschikbaar gesteld, zegt Exalto, om het aansluiten van huishoudens te subsidiëren en de risico’s van investeringen te drukken. Zo wordt het aantrekkelijk voor andere financiers om in te stappen, zoals pensioenfondsen.

Snel veel deskundigen in huis

Een mogelijkheid is ten slotte dat de overheid bestaande warmtenetten overneemt, zoals in deze regio van Vattenfall. Dat voorstel werd onlangs gedaan aan minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei) in een adviesrapport, en Vattenfall heeft recent laten weten dat het een verkoop van zijn Nederlandse warmtenetten overweegt.

Voor de nieuwe Amsterdamse samenwerking kan het een manier zijn om snel veel deskundigen in huis te halen, al blijft het voor de drie lokale partners natuurlijk afwachten of het tot een verkoop komt. Exalto: “We zouden natuurlijk dolgraag zien dat de kennis en ervaring beschikbaar komen.”

Luister ook naar de Parool Podcast, dé podcast over Amsterdam waarin Raounak Khaddari en Tim Wagemakers je iedere week bijpraten over alles wat er in de stad gebeurt.