“Hij was een enorme hulp, zowel in de campagne als in wat hij heeft gedaan met DOGE. Maar op een gegeven moment moeten we hem laten gaan. En we hadden verwacht dat rond deze tijd te doen.”

Zo verklaarde Donald Trump droogweg tegenover verslaggevers in het Witte Huis dat Elon Musk de komende maanden minder tijd in Washington zal doorbrengen. Musk zal nu focussen op Tesla. Dat is overigens van moetens: de winst van zijn autobedrijf daalde in een jaar tijd met liefst 71 procent, zo bleek uit kwartaalcijfers die deze week werden vrijgegeven.

Volle werkweken

Bovendien mag Musk als ‘speciale overheidsmedewerker’ volgens de wet maar 130 dagen per jaar voor de overheid werken. Aangezien hij in zijn eerste maanden opschepte dat hij volle werkweken en zelfs weekends voor DOGE werkte, dreigde hij snel aan dat aantal te zitten.

Maar de hoofdreden voor de ommekeer is allicht deze: Musk is uit de gratie gevallen bij Trump en diens ministerskabinet. Een laaiende ruzie met Amerikaanse minister van Financiën Scott Bessent, een van Trumps voornaamste adviseurs, gaf het laatste zetje.

Gary Sharpley werd benoemd tot hoofd van de belastingdienst. Tot ontsteltenis van financiënminister Bessent.AP

Bessent was al wekenlang ontstemd omdat Musk te bruusk het mes in de ministeries zet. Die ergernis kwam tot een kookpunt toen Bessent ontdekte dat Musks maatje Gary Shapley door de president tot hoofd van de belastingdienst werd benoemd. Musk en Bessent zouden elkaar vorige week in het Witte Huis verrot gescholden hebben.

“Het waren twee miljardairs van middelbare leeftijd die dachten dat ze verwikkeld waren in een worstelmatch in de hal van het Witte Huis”, verklaarde een getuige aan nieuwssite Axios.

De scheldpartij leverde Bessent wel iets op. Na amper drie dagen stuurde Trump de kersverse belastingtopman al de laan uit. De wraak van Musk? Hij ontvolgde de nieuwe Trump-fluisteraar Bessent meteen op X.

Kettingzaag

Het contrast is groot met de taferelen die we ons herinneren van de jaarlijkse conservatieve bijeenkomst CPAC eind februari. Voor een uitzinnig publiek ging Musk daar wild tekeer met een kettingzaag die hij van de Argentijnse president Javier Milei kreeg. Een symbool voor het bruut geweld waarmee hij in overheidsinstanties sneed.

Musk was op dat moment zó prominent aanwezig dat Democraten hem de twijfelachtige titel “onverkozen copresident” gaven.

De rijkste man ter wereld kon in die wittebroodsweken op best veel sympathie rekenen bij Trumps achterban. Republikeinen waardeerden de bravoure – en vooral de 250 miljoen dollar die Musk aan Trumps campagne gegeven had. Bovendien stond een groot deel van de Amerikanen achter zijn missie om het overheidsbeslag terug te dringen.

Maar het duurde niet lang voor er kritiek kwam op de manier waarop Musks agentschap DOGE dat deed. Dat zette zonder boe of ba de schaar in gezondheidsorganisaties, het ministerie van onderwijs en ontwikkelingshulporganisatie USAID.

Beveiligde data

DOGE-medewerkers verschaften zich toegang tot beveiligde data om gegevens van miljoenen Amerikaanse burgers in handen te krijgen. Bezorgde Amerikanen overspoelden sociale diensten, omdat ze na dreigementen van Musk vreesden hun uitkering te verliezen.

Zo brokkelde de steun voor Musk bij het brede publiek af. In een peiling van Quinnipiac University zegt 57 procent van de Amerikanen dat Musk een te grote zeg heeft in beslissingen die het hele land raken.

“Je mag niet vergeten dat Amerikanen het gewend zijn om zelfs sheriffs en rechters te verkiezen”, zegt Amerika-kenner Willem Post (Clingendael). “Als er dan een onverkozen ondernemer hele ministeries buitenspel zet, is het logisch dat daar verzet tegen komt.”

Ook het conservatieve Fox News schreef dat Musk een politiek blok aan Donald Trumps been geworden was. Dat zag de president zelf ook. Begin maart gaf Trump al een belangrijk signaal. Niet DOGE, maar kabinetssecretarissen werden verantwoordelijk voor het schrappen van werknemers en programma’s.

Shocktherapie

Die ingreep werkte maar deels: het bleef stuiven rond Musk. De Tesla-baas outte zich als fervent tegenstander van de tarieven en noemde handelsadviseur Peter Navarro “dommer dan een zak bakstenen”.

Later botste hij net zo goed met transportminister Sean P. Duffy als met buitenlandminister Marco Rubio. Nu Elon Musk ook met Bessent overhoopligt, daagt het Trump dat verdergaan met deze ‘schaduwpresident’ hem zuur kon opbreken.

“Voor Trump kwam Musk goed van pas om de eerste fase van shocktherapie in gang te zetten”, zegt Post. “Stilaan groeit het besef dat hij dat geen hele termijn kan aanhouden, en dus moet Musk naar de achtergrond. Maar inmiddels is het kwaad geschied.”

Is de interne stammenstrijd dan voorbij? Die kans is klein. Tegenover persagentschap Reuters verklaren bronnen uit het Witte Huis dat kabinetsmedewerkers nu hun kans schoon zien om de macht terug te grijpen van DOGE. Dat wordt geen sinecure: Musk heeft zijn mannetjes niet alleen in DOGE gezet, maar ook in tal van overheidsorganen.

Musks rol in het Witte Huis is overigens nog verre van uitgespeeld. “Trump rekent nog steeds op hem voor defensie- en informatietechnologie”, zegt Post. “En Musk en zijn vrienden blijven met miljoenen gooien om conservatieve kandidaten te steunen. Ook voor Trump is hij dus te machtig om helemaal aan de kant te schuiven.”