“Dus een verkrachter krijgt geen straf zodat hij zeker wel gynaecoloog kan worden?”, zegt Elisabeth Lucie Baeten in een filmpje waarin ze een les strafrecht in het jaar 2100 naspeelt. “Logisch redeneren, bestond dat eigenlijk al in 2025?”

Met het Instagram-filmpje – in haar bekende satirische stijl – vatte Baeten perfect het ongenoegen dat velen over de uitspraak voelen. Die is dinsdag in de rechtbank van eerste aanleg Leuven gedaan.

Historica en auteur Sophie Van Reeth bracht het ongenoegen al onder woorden in een opiniestuk dat in deze krant verscheen. Ze wijst erop dat de beklaagde geen straf kreeg omdat hij zo “getalenteerd en geëngageerd” is. “Dit is helaas geen smakeloze grap”, schrijft ze.

Bij Baeten, maar ook in een filmpje dat het jongerenkanaal De rechtstaatreporters over de zaak maakte, valt de term ‘klassenjustitie’. Bij velen leeft dus het gevoel dat de dader geen straf heeft gekregen omdat hij een prestigieuze studie volgde.

In die term zit een echo naar de zaak-Sanda Dia, toen de publieke verontwaardiging ook precies daarover ging. De Reuzegommers, afkomstig uit de betere Antwerpse kringen, kregen weliswaar werkstraffen opgelegd, maar die verschenen niet op hun strafblad. Dat bleef op die manier maagdelijk wit.

Motivatie ontbreekt

Nu verwees de rechter onder meer naar de “gunstige persoonlijkheid” van de beklaagde om zijn straf op te schorten. Op dat punt schiet het vonnis tekort, legt Liesbet Stevens uit, professor seksueel strafrecht (KU Leuven). Waarom de beklaagde geen straf krijgt, wordt in het vonnis met vijf regels afgehandeld.

“Omdat de argumentatie erg beknopt is, krijgen we de indruk dat hij geen straf krijgt omdat hij jong is en omdat anderen positieve verklaringen over hem hebben afgelegd”, zegt Stevens. “Rechters zouden dit in hun vonnis veel meer moeten motiveren.”

Ook over een psychologisch onderzoek of een risicoanalyse staat er niets in het vonnis. Eerdere zaken tonen dat zoiets nochtans geen overbodige luxe is.

In 2016 kreeg een Gentse radio-dj, die een vrouw had verkracht tijdens een uitzending, ook een opschorting van straf. Maar hij werd twee jaar later wel nog eens veroordeeld voor een andere verkrachting.

Net als de zaak van de gynaecologiestudent zorgde de opschorting in 2016 al voor veel verontwaardiging. Cd&v wilde rechters zelfs de mogelijkheid ontnemen om in verkrachtingszaken zo’n opschorting uit te spreken.

De student gynaecologie krijgt nu wel een waarschuwing. Als de beklaagde nieuwe feiten pleegt, zal een rechtbank hem ook voor deze verkrachting een straf opleggen. Gaat de rechter er zo niet wat makkelijk van uit dat hij niet zal hervallen?

“Zelf vind ik dat er bij elke dader van seksueel geweld een vorm van opvolging moet komen”, zegt Stevens. “Als hij bijvoorbeeld een psychiatrisch traject krijgt, kan hij echt tot inzicht komen over wat hij gedaan heeft. En het is een belangrijk signaal naar de samenleving. Zo toont een rechter wat de normen en waarden zijn.”

Het slachtoffer hoopte dat de gynaecoloog in spe wel een straf zou krijgen, vertelde ze in Het Nieuwsblad. Dat zou hem namelijk verhinderen om arts te worden. Hoe het ondertussen verdergaat met zijn studies is nog onduidelijk. Het UZ Leuven heeft hem voorlopig op non-actief gezet.

Dat de beklaagde nu opschorting heeft gekregen, geeft slachtoffers volgens hulpverenigingen de indruk dat justitie nog steeds niet zo zwaar tilt aan seksueel geweld. En dat ondanks alle initiatieven die er de voorbije jaren zijn genomen.

De straffen voor verkrachting zijn bijvoorbeeld verhoogd (tot maximaal vijftien jaar cel). Het nieuwe seksuele strafrecht heeft veel meer oog voor ‘toestemming’. En er zijn steeds meer Zorgcentra na Seksueel Geweld, waar slachtoffers terechtkunnen voor een sporenonderzoek en om klacht in te dienen.

In de kou gelaten

Toch voelen veel slachtoffers zich nog steeds in de kou gelaten. Een vonnis als dit is volgens Ann De Cnodder van hulpvereniging Punt.vzw voor heel wat slachtoffers opnieuw een kaakslag. Omdat rechtszaken in ons land nog altijd zelden tot een veroordeling leiden, worden daders in de praktijk weinig gestraft.

“Elk jaar zijn er in ons land naar schatting 30.000 nieuwe slachtoffers van seksueel geweld”, zegt De Cnodder. “Amper 4 procent van de slachtoffers doet effectief aangifte. Dat leidt slechts in 15 procent van de gevallen tot een veroordeling.”

Dat gevoel van straffeloosheid krijgt nu een kwalijk neveneffect. De gegevens van de dader worden op het internet te grabbel gegooid en de gynaecologiestudent wordt zelf het slachtoffer van een online lynchpartij. Daar is volgens de experts niemand mee geholpen.

Nog los van de bestraffing moeten we in ons land volgens De Cnodder veel meer inzetten op de preventie van seksueel geweld: Punt.vzw is een van de weinige organisaties die zich er in ons land via workshops op focust. Daarin wordt er gesproken over het stellen van grenzen en over een “juist afgesteld moreel kompas”.

Maar uiteraard moet er op het vlak van bestraffing ook nog veel gebeuren. “Veel mensen geven met hun reacties op deze zaak het signaal dat ze dit echt niet meer pikken”, zegt De Cnodder. “Bij veel slachtoffers moeten we helaas ook vaststellen dat zij het vertrouwen in ons rechtssysteem verliezen.”