Kraje UE dążą do uodpornienia na veto Orbana

Dyplomaci w rozmowie z POLITICO stwierdzili, że co najmniej sześć europejskich stolic podjęło wspólne wysiłki na rzecz transpozycji (przeniesienia) kompetencji dotyczących nakładania sankcji wobec Rosji do prawa krajowego.

Według dyplomatów, z którymi rozmawiało POLITCO, wśród krajów rozważających ten ruch są te, które w przeszłości niechętnie nakładały ograniczenia (poza obostrzeniami w ramach UE), takie jak Belgia i Czechy.

Przeniesienie kompetencji podważyłby zdolność Węgier do zawetowania decyzji w sprawie przedłużenia nakładania obostrzeń na Federację Rosyjską. Obecnie każdorazowe przedłużenie sankcji na Moskwę wymaga jednomyślnego poparcia wszystkich krajów UE co sześć miesięcy.

Węgierskie prawo weta może zatem stracić na znaczeniu w ramach planów opracowywanych przez grupę krajów. Kilka rządów państw UE uważa, że udało im się znaleźć rozwiązanie. Decyzje mają zapadać w gronie poszczególnych krajów i nie wymagać europejskiego konsensusu.

— Wszyscy — państwa członkowskie i instytucje — musimy być nastawieni na to, że wiemy, iż możliwe jest, że sankcje [na Rosję] nie zostaną przedłużone. Musimy upewnić się, że cały system sankcji jest odporny — powiedział jeden z dyplomatów, któremu przyznano anonimowość ze względu na poufny charakter rozmów.

Prawdopodobnie nie wszystkie rządy podpiszą się pod tym pomysłem, lecz jeśli przystanie na niego kilka kluczowych krajów, ograniczy to wpływ przyszłego węgierskiego weta.

Do tej pory tylko garstka krajów graniczących z Rosją wprowadziła jednostronne sankcje na Federację Rosyjską. Dyplomaci w rozmowach z POLITICO potwierdzają jednak, że więcej państw rozważa teraz wdrożenie własnych środków.

Orban wielokrotnie groził, że użyje swojego weta, biorąc w ten sposób różne inicjatywy UE na zakładników. Premier Wegier przyrzekł zablokować sankcje na rosyjską ropę, gaz i technologie nuklearne — pomimo ostrzeżeń, że powrót do kupowania rosyjskich surowców energetycznych objętych sankcjami będzie fatalnym błędem.

W styczniu Węgry odmówiły zatwierdzenia odnowienia sankcji, co w ciągu kilku godzin pozwoliło na powrót miliardów dolarów do Moskwy. Sekretarz Stanu USA Marco Rubio prywatnie nakłaniał Budapeszt do wycofania się z tej decyzji, a sankcje na Federację Rosyjską zostały ostatecznie przedłużone.

Wstrząs fundamentami UE

Europejscy ministrowie spraw zagranicznych spotkali się w poniedziałek 14 kwietnia w Brukseli, aby przygotować nową, 17. już, rundę ogólnoeuropejskich sankcji nałożonych na Moskwę od czasu jej pełnej inwazji na Ukrainę w lutym 2022 r.

Odmowa podpisania przez Węgry konkluzji dotyczących wojny Rosji z Ukrainą na ostatnim spotkaniu europejskich przywódców w marcu wywołała wznowioną debatę na temat tego, jak poradzić sobie ze sprzeciwem Budapesztu wobec kluczowych elementów polityki UE.

— Tak, jeśli nasz zwykły podejrzany [Węgry] stwarza ogromny problem, to znajdą się sposoby, aby to obejść. Mogę powiedzieć, że gdyby pewne [inne niż Węgry] państwo członkowskie to zrobiło [próbowało zablokować przedłużenie sankcji], byłaby to bardzo poważna sytuacja — powiedział trzeci unijny dyplomata w rozmowie z POLITICO.

Nowa koalicja rządząca w Niemczech również opowiada się za bardziej rygorystycznym podejściem do krajów, które naruszają praworządność w UE, w tym za ewentualnym odebraniem im prawa głosu. Taka ewentualna decyzja w oczywisty sposób byłaby wymierzona w Budapeszt.

Europejskie stolice pozostają jednak podzielone w kwestii tego, jak mogłoby to działać w praktyce.

Podczas gdy niektórzy unijni dyplomaci uważają plan przeniesienia ważnej polityki z Brukseli na poziom krajowy za praktyczny, sojusznicy Ukrainy w Europie wahają się przed podejmowaniem jakichkolwiek ruchów, które mogłyby podważyć wspólny front działania — zwłaszcza w obliczu jednostronnych wysiłków prezydenta USA Donalda Trumpa na rzecz normalizacji stosunków z Kremlem.

Czwarty dyplomata potwierdził, że trwają "prace prawne" mające na celu obejście prawa weta Węgier, ale ostrzegł, że niektóre kraje nie mają możliwości transpozycji sankcji do prawa krajowego — i że podzielone podejście byłoby słabsze niż pełna moc prawa UE.

"Pojawi się pytanie: po co nam UE?"

W rozmowie z POLITICO czeski minister spraw zagranicznych Jan Lipavsky odrzucił perspektywę zniesienia wymogu zgody wszystkich 27 państw członkowskich w kluczowych kwestiach polityki zagranicznej.

— Jeśli kraje członkowskie nie będą miały prawa weta w prawie swoich podstawowych interesów — nie chodzi tylko o Węgry, ale o wiele innych państw, które mają podstawowe interesy — myślę, że Europa może stać się znacznie słabsza — powiedział.

Według Lipavskiego "jednym z wniosków" z regularnych starć z Orbanem jest to, że więcej decyzji będzie podejmowanych na poziomie "koalicji chętnych" — luźnego ugrupowania krajów europejskich utworzonego w celu politycznego i militarnego wsparcia Ukrainy.

— Może to być postrzegane jako porażka wspólnej polityki zagranicznej wewnątrz instytucji UE, ale naprawdę powinniśmy skupić się na znalezieniu rozwiązania politycznego — dodał.

W zeszłym miesiącu litewski minister spraw zagranicznych Kestutis Budrys powiedział POLITICO, że poszczególne państwa członkowskie mogą znaleźć "krajowe rozwiązania", aby zapobiec ponownemu przepływowi rosyjskiej gotówki i towarów.

— Niewiele krajów ma własne ustawodawstwo z krajowymi środkami ograniczającymi [łamanie sankcji]. Na Litwie mamy, ale potrzebujemy jasności od strony prawnej — czy możemy rozszerzyć je [obostrzenia, środki prawne] na sankcje sektorowe. Ale wtedy pojawi się pytanie: po co nam UE? — powiedział Budrys.